Ο μεγάλος
αριθμός τεχνιτών του μαρμάρου εντός και εκτός Τήνου, όπου εκτελούσαν
εργασίες, καθώς και η σκληρότητα του υλικού που έφθειρε τα εργαλεία,
επέβαλαν την απασχόληση πολλών σιδηρουργών. Οι μορφές απασχόλησης των
τελευταίων, κατά τους δύο τελευταίους αιώνες, ήταν σε σιδηρουργεία μέσα
στο χωριό, σε εργαζομένους μόνιμα στο χώρο του λατομείου και σε
περιοδικά απασχολούμενους ή πλανόδιους.
Σήμερα στο νησί
λειτουργεί μόνο το ειδικευμένο σιδηρουργείο του Δημήτρη Χατζή στον
Πύργο. Για «Τα "γύφτικα" της Οξωμεριάς Τήνου. Σιδηρουργεία και
σιδηρουργοί στο 19ο και 20ό αιώνα» μιλάμε με το συγγραφέα Αλέκο Ε.
Φλωράκη, δρα εθνολόγο-λαογράφο, ποιητή, επιστημονικό υπεύθυνο για τη
δημιουργία του Μουσείου Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου
Πειραιώς, βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών.
- Η αφορμή;
«Τόσο το θέμα
όσο και ο τόπος εμπίπτουν στα ειδικότερα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα. Η
Τήνος είναι νησί με το οποίο ασχολούμαι εδώ και πολλά χρόνια
ποικιλοτρόπως, έχοντας δημοσιεύσει πολλά βιβλία και μελέτες. Αλλά και
γενικότερα το ενδιαφέρον μου στρέφεται προς το αντικείμενο της
νεοελληνικής χειροτεχνίας και των προβιομηχανικών τεχνικών (επί του
οποίου και η διδακτορική μου διατριβή στο ΕΜΠ). Για τη συγκεκριμένη
μελέτη την αφορμή μού έδωσε η επιστημονική συνάντηση "Η φωτιά πηγή ζωής,
δύναμης και καθαρμού" του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, το 2011,
όπου ανακοίνωσα το παρόν θέμα. Αργότερα η Αδελφότητα των εν Αθήναις
Τηνίων μού ζήτησε να προχωρήσει στην έκδοση της ανακοίνωσης σε βιβλίο,
οπότε και τη συμπλήρωσα με περισσότερες φωτογραφίες και παράρτημα
πινάκων».
- «Οξωμεριά» Τήνου;
«"Οξωμεριά"
ονομάζεται το βορειοδυτικό τμήμα της Τήνου, απομακρυσμένο από την
πρωτεύουσα του νησιού και τα άλλα χωριά ("Μέσα Μέρη"). Η περιφέρεια αυτή
είναι κατά το πλείστον άγονη, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να στραφούν
στις τέχνες και τη ναυτιλία, δημιουργώντας πολυτεχνικά χωριά, με
κυριότερα τον Πύργο και τα Υστέρνια. Μεταξύ των τεχνών, κυρίαρχη θέση
κατέχει η ενάσκηση της "λιθοξοΐας" (λατόμηση, μαρμαροτεχνία, γλυπτική).
Σημαντική ανάπτυξη γνώρισε επίσης η οικοδομική, η ξυλουργική και η
επιπλοποιία. Τις ανάγκες σε εργαλεία όλων των παραπάνω μεταποιητικών
τεχνικών κάλυπταν επιτόπιοι ειδικευμένοι σιδηρουργοί. Αντίθετα, οι
σιδηρουργοί των Μέσα Μερών, συγκεντρωμένοι κατά κύριο λόγο στη Χώρα,
απευθύνονταν στην αγροτική πελατεία του υπόλοιπου νησιού».
- Ηταν κληρονομικό;
«Χαρακτηριστικό
παράδειγμα οικογενειακής επαγγελματικής ειδίκευσης στη σιδηρουργία
παρέχει, επί πέντε διαδοχικές γενεές, η οικογένεια Ρήγου από τα
Υστέρνια. Οι σιδηρουργοί τής εν λόγω οικογένειας επεξέτειναν κατά πολύ
τη δραστηριότητά τους, ανοίγοντας σιδηρουργεία και σε άλλα χωριά του
νησιού (Πύργο, Ξινάρα, Καρκάδο) και στην Αθήνα. Ενας εξ αυτών, ο Ανδρέας
Ιακ. Ρήγος, αναδείχτηκε σε εξαίρετο καλλιτέχνη σιδηρουργό. Δύο άλλοι
ονομαστοί σιδεράδες που κάλυψαν τις ανάγκες των λιθοξόων του Πύργου,
αλλά και όλης της Ελλάδας, είναι ο μπαρμπα-Γιάννης Αλεξόπουλος και ο
γιος του Κώστας. Εφοδίαζαν επί έναν αιώνα όλα τα μαρμαρογλυφεία της
χώρας και τα συνεργεία των αναστηλωτικών εργασιών στους αρχαιολογικούς
χώρους, με εργαλεία άριστης ποιότητας. Μαθητής του Κώστα Αλεξόπουλου και
άξιος συνεχιστής της σιδηρουργικής παράδοσης του νησιού είναι σήμερα ο
Δημήτρης Χατζής».
- Ο Ανδρέας Ρήγος;
«Γεννήθηκε το
1909 και έφυγε το 1996. Διδάχτηκε την τέχνη στο σιδηρουργείο του πατέρα
του, στην Αθήνα, τον οποίο και διαδέχτηκε. Συνεργάστηκε με πολλούς
γνωστούς αρχιτέκτονες, δουλεύοντας το σίδερο, το χαλκό και τον
ορείχαλκο. Εργα του καλλιτεχνικής μεταλλοτεχνίας βρίσκονται σε πολλές
εκκλησίες, επαύλεις, ξενοδοχεία, μουσεία, τράπεζες, υπουργεία, στην
Αρχαιολογική Εταιρεία, στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, στο Ιδρυμα
Μποδοσάκη, στην Παναγία της Τήνου, σε κοιμητήρια κ.α. Υπήρξε εποχή που
το προσωπικό του εργαστηρίου του έφτασε τα 42 άτομα»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου