«άγνωστοι» Ναξιώτες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης

«άγνωστοι» Ναξιώτες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης

Κάτσαρης Αυγουστής (1918-1944) από τον Δαμαριώνα

εκτελέστηκε από τους Γερμανούς τον Αύγουστο 1944

γράφει ο φιλόλογος Νίκος Ι. Λεβογιάννης

Στην πολύχρονη έρευνά μου για τη νεότερη ιστορία της Νάξου (ο β΄ τόμος θα κυκλοφορήσει προς το τέλος του 2010, με καθυστέρηση λόγω οικονομικών δυσχερειών) συχνά βρέθηκα μπροστά σε εκπλήξεις, που αφορούσαν γεγονότα, αλλά και πρόσωπα. Με συγκλόνισε ιδιαίτερα η ιστορία άγνωστων σε μένα αγωνιστών πατριωτών, που έδρασαν στη διάρκεια της Κατοχής κυρίως στην Αθήνα, μερικοί από τους οποίους εκτελέστηκαν από τον κατακτητή το 1944.

Ποιος γνωρίζει τον Αυγουστή Κάτσαρη από τον Δαμαριώνα και τον Μανώλη Μανωλά από την ορεινή Νάξο, οι οποίοι εκτελέστηκαν από τους Ναζί το 1944 στην Αθήνα; Άγνωστες μας είναι και οι αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης: Ειρήνη Σιδερή από την Κόρωνο, Στέλλα Μαργαρίτη-Λεγάκη απ’ το Σαγκρί, Γιούλη Λιναρδάτου επίσης απ’ το Σαγκρί. Την ιστορία αυτών και άλλων αγωνιστών θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε στα επόμενα άρθρα μας, ως ελάχιστο φόρο τιμής.

Ο ΕΑΜίτης αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Αυγουστής Ιω. Κάτσαρης γεννήθηκε στον Δαμαριώνα Νάξου το 1918 από φτωχή και πολυμελή οικογένεια, ήταν γιος του Γιάννη και της Μαργαρίτας Κάτσαρη. Ξενιτεύτηκε νεαρός στην Αθήνα πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία στο Πολεμικό Ναυτικό. Εργαζόταν στην Εταιρία Υδάτων όπου οργανώθηκε στο ΕΑΜ και ανέπτυξε αντιστασιακή δράση επί κεφαλής ομάδας ΕΑΜιτών αγωνιστών στην περιοχή της Γούβας (Άγιος Αρτέμιος Παγκρατίου), όπου έμενε με τον αδελφό του Νίκο.

Στις 18 Ιουνίου 1944 στο μεγάλο μπλόκο των Γερμανών (δύναμη 1200 ανδρών) στη Γούβα καταδόθηκε για τη δράση του από γνωστό ταγματασφαλίτη της Γούβας (Παναγιώταρο). Σε εκείνο το μπλόκο συνελήφθησαν περίπου 1.000 άνδρες. Ακολούθησε επίθεση δυνάμεων του ΕΛΑΣ και οι Γερμανοί αποχώρησαν αφήνοντας ελεύθερους πολλούς από τους συληφθέντες.

Ο Κάτσαρης όμως βρισκόταν στα χέρια των ταγματασφαλιτών, οι οποίοι τον μετέφεραν και τον παρέδωσαν στο στρατόπεδο στο Γουδή φυλακίστηκε επί μέρες τον βασάνιζαν για να μαρτυρήσει τους συναγωνιστές του. Αποπειράθηκε να δραπετεύσει πηδώντας από το δεύτερο όροφο της φυλακής, αλλά τραυματίστηκε βαριά και συνελήφθη. Στις 24 Αυγούστου 1944 οι ταγματασφαλίτες τον παρέδωσαν στους Γερμανούς, οι οποίοι τον εκτέλεσαν την ίδια μέρα στην Καλλιθέα στη διασταύρωση των οδών Ανδρομάχης και Περικλέους, μαζί με άλλους 19 κρατούμενους πατριώτες, σε αντίποινα για τον θάνατο από άγνωστους ΕΛΑΣίτες ενός γερμανού χωροφύλακα και τον βαρύ τραυματισμό ενός αξιωματικού στο σημείο εκείνο.

Η ανακοίνωση που εξέδωσαν οι Γερμανοί και δημοσιεύτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες της 27 και 28 Αυγούστου 1944 αναφέρει: «Ανακοίνωσις του Ανωτάτου Αρχηγού των Ταγματών Ασφαλείας και της Αστυνομίας Ελλάδος. Ως αντίποινα διά την υπό των κομμουνιστικών στοιχείων την 24.8.1944 διαπραχθείσαν άνανδρον εξ ενέδρας δολοφονίαν του Γερμανού χωροφύλακος και κατά τον κατά τον αυτόν τρόπον την 17.8.1944 γενόμενον βαρύν τραυματισμόν του Γερμανού αξιωματικού της αστυνομίας, διέταξα σήμερον τον τυφεκισμόν των κάτωθι κομμουνιστών…» και αναφέρει τα ονόματα 20 παλικαριών κι ανάμεσά τους 15ο τον Αύγουστο Ιω. Κάτσαρη, με τον χαρακτηρισμό «ΕΛΑΣ-αρχηγός» και ημερομηνία: Αθήνα 24.8.1944. (ΝΕΑ 28 Αυγούστου 1944).

Μια μεγάλη φωτογραφία του Αυγουστή Κάτσαρη βρίσκεται κρεμασμένη σε περίοπτη θέση στο μαγαζί του ανιψιού του Γιάννη Σπ. Κάτσαρη στον Δαμαριώνα, ελάχιστος φόρος τιμής στο παλικάρι πού ’πεσε μ’ ορθή την κεφαλή του.

Ο Δαμαριωνίτης λογοτέχνης Γιάννης Βερώνης σ’ ένα διήγημά του με τίτλο «αυγή χωρίς ξημέρωμα», που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στα Ναξιακά [τεύχος 34 (72), Νοέμβρης 2009], αναφέρεται στη ζωή και τη θυσία του Αυγ. Κάτσαρη.

Μέχρι σήμερα, εξ όσων γνωρίζουμε, οι τοπικοί φορείς (Κοινότητα Δαμαριώνα, Δ.Δ. Δαμαριώνα Δήμος Δρυμαλίας, , Σύλλογος Δαμαριωνιτών κ.λπ.) δεν έχουν τιμήσει αυτό τον ήρωα, ούτε η εφημερίδα του Συλλόγου Δαμαριωνιτών έχει αναφερθεί σ’ αυτόν. Αλλά ούτε στο ογκώδες βιβλίο «Δαμαριώνας» του Ν. Κεφαλληνιάδη (έκδοση του Συλλόγου Δαμαριωνιτών το 1979), υπάρχει η παραμικρή αναφορά για τον Δαμαριωνίτη ήρωα της Εθνικής Αντίστασης. Γιατί άραγε;

Αντιστασιακή δράση ανέπτυξαν και τα αδέλφια του Αυγ. Κάτσαρη, ο Νίκος στην Αθήνα και ο Σπύρος στη Νάξο. Ο Νίκος Κάτσαρης για την αντιστασιακή του δράση και για τις πολιτικές του πεποιθήσεις βρέθηκε μετά την απελευθέρωση εξόριστος στη Μακρόνησο για «εθνική διαπαιδαγώγηση».

Ο Σπύρος, καλός γνώστης των μονοπατιών του λεκανοπεδίου, έδρασε τότε ως αγγελιαφόρος, σύνδεσμος και οδηγός. Μετέφερε με το μουλάρι του έναν ασύρματο στα μέρη της ΝΔ Νάξου, συμμετείχε μαζί με άλλους στη νυχτερινή μετακίνησή 12 άγγλων κομάντος απ’ το Φιλώτι στην Κάτω Ποταμιά, απ’ όπου τις νυχτερινές ώρες της 23.5.1944 χτύπησαν αιφνιδιαστικά το κτίριο της γερμανικής διοίκησης στη Χώρα (κοντά στο Γυμνάσιο) και πήρε μέρος στη μάχη της Νάξου. Για τη δράση του αυτή αναγνωρίστηκε το 1996 ως αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης.