H δύναμη της συγνώμης

H δύναμη της συγνώμης

Η τέχνη της «συγνώμης» δύσκολη, μα η αξία της μεγάλη! Ας συστήσουμε στο παιδί μας τη μαγικήλεξούλα που έχει τη δύναμη να κάνει τη ζωή μας καλύτερη.Μας μιλάει άσχημα επειδή δεν βλέπουμε τηλεόραση μέχρι αργά όπως κάνουν οι φίλοι του, δεν φιλά τη νονά του επειδή αυτή τη φορά δεν του έφερε δώρο, αντιμιλά στον παππού του γιατί του ζήτησε να παίξει με το τηλεκατευθυνόμενο σε άλλο δωμάτιο για να μπορέσει να ακούσει τις ειδήσεις… Και μπορεί τόσο καιρό φίλοι, συγγενείς αλλά κι εμείς οι γονείς του, να δικαιολογούσαμε κάθε παρόμοιου είδους αδικαιολόγητη συμπεριφορά του παιδιού μας λέγοντας «Δεν πειράζει, παιδί είναι », ήρθε όμως η ώρα να του μάθουμε τη σημασία του αλληλοσεβασμού, από τώρα και για μια ζωή. Πώς; Μαθαίνοντάς το να αναγνωρίζει το λάθος του και να ζητά συγνώμη.

 πηγή: Μαμά τι είναι συγνώμη;  

Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε στα παιδιά μας τη σημασία του «ζητάω συγνώμη» από κάποιον γιατί δεν είναι αρκετά ώριμα να συλλάβουν την έννοια της μετάνοιας και πόσο αυτή επηρεάζει τον εαυτό μας, τον διπλανό μας και τη σχέση που έχουμε μαζί του. Και μπορεί να ακούμε ένα 3χρονο παιδί να ζητά συγνώμη από το μπαμπά του επειδή του τράβηξε τα μαλλιά (κι εκείνος κάνει πως κλαίει) ή επειδή του το επισημαίνουμε εμείς, δε σημαίνει όμως πως καταλαβαίνει και τη σημασία της λέξης. Απλώς βλέπει πως αυτή η «μαγική» λεξούλα κάνει τον μπαμπά να χαμογελά ξανά και αντιμετωπίζει τη διαδικασία σαν παιχνίδι. 
Από τα 5 του χρόνια όμως και μετά, το μικρό μας είναι σε θέση να κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό τη δύναμη της συγνώμης αν φυσικά του μιλήσουμε γι αυτήν με όσο πιο απλά λόγια γίνεται: Αρχικά, εξηγούμε πως άλλες φορές επίτηδες και άλλες χωρίς να το θέλουμε, κάποιες πράξεις ή κουβέντες μας πληγώνουν τα κοντινά μας πρόσωπα, τους φίλους μας κ.λπ. Επειδή όμως τα άτομα αυτά τα αγαπάμε και δεν θέλουμε να τα στεναχωρούμε γιατί έτσι στεναχωριόμαστε κι εμείς (θυμίστε του πόσο λυπάστε εσείς όταν το βλέπετε να κλαίει), είναι καλό να ζητάμε συγνώμη για τη συμπεριφορά μας. Τονίζουμε πως ζητώντας συγνώμη δείχνουμε στον άλλον ότι καταλαβαίνουμε το λάθος μας, ότι το παραδεχόμαστε και τέλος, ότι έχουμε τη διάθεση να μην το ξανακάνουμε για χάρη του. Έτσι, του δείχνουμε έμπρακτα πόσο τον αγαπάμε. 

Θυμόμαστε πάντα πως…
…Το παιδί μας κατανοεί καλύτερα τα λόγια μας με ένα παράδειγμα. Του υπενθυμίζουμε λοιπόν το πρόσφατο περιστατικό στο οποίο ήμασταν και οι δυο παρόντες: «Προχθές η Μαιρούλα η ξαδέρφη σου, τσίμπησε επίτηδες, δυνατά τη μαμά της. Μόλις κατάλαβε το λάθος της και είδε πόσο πόναγε η μαμά της, στεναχωρήθηκε και της ζήτησε συγνώμη με την υπόσχεση ότι δεν θα το ξανακάνει». Εξηγούμε τα στάδια της πράξης της Μαιρούλας και εστιάζουμε στα συναισθήματα τα δικά της και της μαμάς της αποφεύγοντας φράσεις του στιλ «Είδες πόσο ευγενικό κορίτσι είναι που ξέρει να ζητά συγνώμη;» που κρύβουν τη σύγκριση με την ξαδέρφη του.

Τα λόγια μας στην πράξη 
Τι να το κάνουμε όμως όταν έχουμε εξηγήσει τη σημασία της συγνώμης στο μικρό μας αλλά εμείς δεν την κάνουμε πράξη στην καθημερινότητά μας; Τι νόημα έχει να περιμένουμε από το παιδί να μάθει να αντιλαμβάνεται το λάθος του όταν εμείς δεν μπορούμε να αντικρίσουμε τα δικά μας; Γιατί σίγουρα, δεν είναι λίγες οι φορές που κουβαλώντας το άγχος του γραφείου ή την πίεση διαφόρων υποχρεώσεων στο σπίτι, βάζουμε τις φωνές στον… πιο αδύναμο κρίκο για ασήμαντη συνήθως αφορμή. Και άλλες τόσες που λόγω κούρασης θεσπίζουμε κανόνες που ο καθένας θα έβρισκε παράλογους! Μπορεί να είμαστε θυμωμένοι γιατί δεν πήραμε τελικά την προαγωγή που ονειρευόμασταν, δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως το μικρό μας δεν φταίει σε τίποτα να γίνεται αποδέκτης των νεύρων μας, όπως αυτά «βγαίνουν» στον τρόπο και στον τόνο που του μιλάμε.

Θυμόμαστε πάντα πως...
... αποτελούμε πρότυπο για το παιδί κάθε μέρα, κάθε στιγμή, κάθε λεπτό. Η συμπεριφορά μας «εκπέμπει» συνεχώς ερεθίσματα για παραδειγματιστεί το μικρό μας, να μάθει να συμπεριφέρεται σωστά και τελικά, να διαμορφώσει την προσωπικότητά του. Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό καθημερινά.

... οφείλουμε να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των λόγων μας και να ζητάμε συγνώμη όταν κατά λάθος η συμπεριφορά μας πληγώνει το παιδί. Ας βάλουμε λοιπόν στην άκρη την ανασφάλεια και το φόβο μήπως «πέσουμε στα μάτια» του ή μήπως «χάσουμε το κύρος μας σαν γονείς» και ας παραδεχτούμε πως δεν είμαστε τέλειοι.

Η συγνώμη βήμα-βήμα
Την επόμενη φορά που καταλάβουμε πως υπήρξαμε άδικη ή παράλογη στον τρόπο που μιλήσαμε στο μικρό μας, ας ζητήσουμε συγνώμη ακολουθώντας, τα παρακάτω βήματα:

1ο: Φέρνουμε στο μυαλό μας τη «σκηνή της αδικίας».

2ο: Προσπαθούμε να μπούμε στη θέση του παιδιού μας και να δούμε τα πράγματα από τη δική του πλευρά. Στη συνέχεια φέρνουμε στο μυαλό μας τα λόγια που ξεστομίσαμε πριν λίγο για να τα «ακούσουμε» αυτή τη φορά όχι με τα δικά μας αυτιά αλλά με τα αυτιά του εξάχρονου μικρού μας.

3ο: Σκεφτόμαστε πώς μπορεί να ένιωσε (π.χ. φόβο, ανασφάλεια), τι μπορεί να φαντάστηκε το μικρό μας (ότι δεν το αγαπάμε, ότι είναι άχρηστο να κάνει μια δουλειά, ότι μας απογοητεύει κ.λπ.) την ώρα που του φωνάζαμε ή την ώρα που κάνουμε πάνω στα νεύρα μας κάναμε μια απότομη κίνηση.

4ο: Αναρωτιόμαστε με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε να είχαμε χειριστεί την κατάσταση διαφορετικά όπως για παράδειγμα να μιλάγαμε ήρεμα και για ποιον λόγο δεν προσπαθήσαμε να το κάναμε (π.χ. Γιατί δεν καταφέραμε να ελέγξουμε τα νεύρα μας;).

5ο: Ζητάμε συγνώμη από το παιδί για τη συγκεκριμένη συμπεριφορά τη συγκεκριμένη στιγμή. Λέμε για παράδειγμα «Συγνώμη που σου φώναξα. Είμαι θυμωμένη επειδή με απέλυσαν από τη δουλειά και ξέσπασα σε σένα, ενώ δεν φταις σε τίποτα». Μιλάμε ξεκάθαρα για τα συναισθήματά μας τόσο για το γεγονός που μας συνέβη (θυμό και θλίψη που μας απέλυσαν) όσο και για το ότι δεν φερθήκαμε καλά στο παιδί μας (ντροπή, ήμασταν υπερβολική/ άδικη κ.λπ.). Το αγκαλιάζουμε και του ζητάμε να μας ανοίξει την καρδιά του και να μας πει πώς ένιωσε βλέποντάς μας να συμπεριφερόμαστε κατά αυτό τον τρόπο.

6ο: Υποσχόμαστε πως δεν θα επαναληφθεί. Προσέχουμε στο εξής να μην ξεσπάμε τα νεύρα μας στο παιδί, να βρίσκουμε λύσεις σε ότι μας απασχολεί και να διορθώνουμε τα λάθη μας. Φροντίζουμε να είμαστε συνεπείς με τα λόγια μας και να μην επαναλαμβάνουμε τις πράξεις που μας οδήγησαν στη «συγνώμη». Με αυτόν τον τρόπο αποκτούμε οι ίδιοι τον αυτοέλεγχο.

Όσα μαθαίνει το παιδί
Η συγνώμη, ή καλύτερα η διαδικασία στην οποία μπαίνουμε για να ζητήσουμε συγνώμη, βοηθά το παιδί μας να ωριμάσει και να μάθει να σέβεται και να αγαπά, όχι μόνο τους άλλους αλλά και τον εαυτό του. Πιο συγκεκριμένα, μαθαίνει να…

… Πιστεύει στον εαυτό του. Ζητώντας του να μας συγχωρέσει για την απότομη συμπεριφορά μας του δείχνουμε πως το αντιμετωπίζουμε σαν ίσος προς ίσο, πως μας ενδιαφέρει η γνώμη του για εμάς, πως νοιαζόμαστε για τα συναισθήματά του και αναγνωρίζουμε την αξία του. Με τον τρόπο αυτό, προικίζουμε το μικρό μας με αυτοεκτίμηση και αυτοσεβασμό, τα «παιδιά» της αυτοπεποίθησης: καταλαβαίνει πως είναι ένας άνθρωπος με ψυχή και συναισθήματα που όλοι γύρω του πρέπει να τον υπολογίζουν και αν καμιά φορά τον πληγώνουν πρέπει να του ζητούν συγνώμη.

… Αναλαμβάνει τις ευθύνες του. Μαθαίνει να μην φέρεται παρορμητικά, να σέβεται τα συναισθήματα των άλλων και να αναλαμβάνει τις ευθύνες των πράξεών του: να ζητά συγνώμη στην περίπτωση που χτύπησε ή στεναχώρησε κάποιον, χωρίς να του το υπενθυμίσουμε ή να το πιέσουμε.

… Αγαπά την ειλικρίνεια. Ακόμα ένα πολύτιμο δώρο της συγνώμης είναι ότι το παιδί μας μαθαίνει να είναι ελικρινές με τα άτομα που συναναστρέφεται αλλά και με τον εαυτό του. Βλέποντας πως εμείς οι γονείς του δεν επικαλούμαστε δικαιολογίες για να ξεφύγουμε από μια δύσκολη κατάσταση αλλά καταλαβαίνουμε το σφάλμα μας και ζητάμε συγνώμη, μαθαίνει πως το ίδιο πρέπει να κάνει κι εκείνο.

… Προσπαθεί να γίνεται όλο και καλύτερος άνθρωπος.Καταλαβαίνει πως και η δική του συμπεριφορά του επηρεάζει τη διάθεση και την ψυχολογία των άλλων και μαθαίνει σιγά-σιγά να φέρεται με τρόπο που δεν ενοχλεί, δεν θυμώνει και δεν πληγώνει κανέναν. Μαθαίνει με άλλα λόγια να σκέφτεται τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνεί με εμάς, τα ξαδερφάκια του, τους συγγενείς κ.λπ. και να αποφεύγει τις «κακές» συμπεριφορές για να εξελιχθεί μεγαλώνοντας σε ένα ευγενικό παιδί που σέβεται τον διπλανό του.

2 συνηθισμένες παγίδες 
«Αν δεν ζητήσεις συγνώμη, δεν θα φας παγωτό!»
Μήπως είστε εμείς που ακόμα μια φορά χρησιμοποιούμε την αδυναμία του παιδιού μας στο παγωτό για να κάνει κάτι που θεωρούμε σωστό; Είναι λάθος να επικαλούμαστε τη δύναμη του φαγητού για να αναγκάσουμε το μικρό σας να κάνει μια καλή πράξη και να μην επισημαίνουμε τη λανθασμένη του συμπεριφορά προσπαθώντας να του εξηγήσουμε γιατί δεν είναι αποδεκτή. Διαφορετικά, είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα οδηγηθούμε στην επόμενη παγίδα.

«Άσε με να φάω παγωτό! Αφού ζήτησα συγνώμη!»
Αν δεν λέμε στο παιδί το λόγο για τον οποίο πρέπει να ζητήσει συγνώμη, όχι μόνο θα συνεχίσει να επαναλαμβάνει το λάθος του επειδή δεν θα ξέρει τι να διορθώσει, αλλά βλέποντας πως αρκεί μόνο να ακουστεί αυτή η λέξη για να του δώσουμε ότι υποσχεθήκαμε, θα τη λέει με το παραμικρό… για να διορθωθούν δια μαγείας τα πάντα! Ας μην ξεχνάμε πως ποτέ δεν είναι αργά να μιλήσουμε για την πράξη του και τις συνέπειές της. Και ας φροντίσουμε να μην δίνουμε την εντύπωση πως αυτό που έκανε «δεν ήταν τίποτα» ανακαλώντας αμέσως τον περιορισμό που θέσαμε πριν λίγα δευτερόλεπτα. Είναι καλό το μικρό μας να ξέρει πως από τη μια ότι είμαστε ελαστική αλλά από την άλλη πρέπει να καταλαβαίνει πως δεν είναι τόσο εύκολο να ξεχάσουμε την μη αποδεκτή του συμπεριφορά.

ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΓΕΜΕΛΙΑΡΗ
Με τη συνεργασία της ψυχολόγου –ψυχοθεραπεύτριας Σταυρούλας Σανίδα (ssanida@mental-health.gr).