Τα γεγονότα της 1ης και 2ας Ιανουαρίου 1917 όπως τα κατέγραψε στις αναμνήσεις του ο αυτόπτης μάρτυρας ανθυπολοχαγός Φλώριος Ν. Μπάκαλος, αρχηγό του ΕΛΑΣ Νάξου την περίοδο της κατοχής
Ο Απεραθίτης Φλώρος Ν. Μπάκαλος ανθυπολοχαγός, που υπηρετούσε το 1916 στην 15η Μεραρχία Σερρών, προσβλήθηκε από πνευμονία και ελώδη πυρετό και παραπέμφθηκε στην υγειονομική επιτροπή από την οποία πήρε 6μηνη αναρρωτική άδεια και επέστρεψε στην.....
Ο Συνταγματάρχης ε.α. και Αρχηγός του ΕΛΑΣ Νάξου Φλώριος Μπάκαλος σε προχωρημένη ηλικία στην Απείρανθο
Τα γεγονότα του 1917 βρήκαν στο χωριό τον Μπάκαλο, ο οποίος κατέβαλε τιτάνια προσπάθεια να τα αποτρέψει, αλλά απέτυχε. Η καταγραφή των γεγονότων στις αναμνήσεις του, που για πρώτη φορά δημοσιεύονται, έχει σπουδαία ιστορική σημασία, καθότι είναι η μόνη πλήρης και λεπτομερής περιγραφή και δη από τον μοναδικό αυτόπτη μάρτυρα που τα εξιστορεί. Φωτίζονται έτσι όλες οι μέχρι σήμερα σκοτεινές πλευρές εκείνων των γεγονότων, αποκαλύπτονται οι πρωταγωνιστές τους, αναλύονται οι συνθήκες υπό τις οποίες προκλήθηκαν και επιμερίζονται οι ευθύνες σε όλες τις πλευρές με αντικειμενικότητα. Μπορεί ο Μπάκαλος να ήταν φανατικός βενιζελικός, αλλά δεν φείδεται επικρίσεων στους επί κεφαλής του στρατ. αποσπάσματος για τους χειρισμους, τη συμπεριφορά και τη βιαιότητά τους, την οποία μάλιστα και ο ίδιος βίωσε με σκληρό τρόπο.
Πρέπει να σημειωθεί ακόμη ότι ο Φλώρος Μπάκαλος έγραψε τις αναμνήσεις του σε ηλικία 70 ετών, όπως ο ίδιος αναφέρει.
Ο Μπάκαλος σπουδαστής της Μεγάλης του γένους σχολης στην Κωνσταντινούπολη
*******************************************************************************«η αλήθεια γύρω από τα όσα συνέβησαν στην Απείρανθο 1/1/1917»
«Αρχάς Δεκεμβρίου του 1916 ήρχισεν η κατάληψις των Κυκλάδων παρά του στρατού Εθνικής Αμύνης. Είχεν καταληφθή η Σύρος, όλα τα νησιά και απέμεινεν μόνον η Νάξος εις την πρωτεύουσαν της οποίας παρέμεινεν ο περιβόητος Μανούσος Δερλερές, παληός αξιωματικός… υπηρετήσας κατά την διάρκειαν του Μακεδονικού αγώνος ως δάσκαλος στη Δυτική Μακεδονία υπό το ψευδώνυμον Ιωάννης Κατσουρός συλληφθείς παρά των Τούρκων στο Μοναστήρι.
Αυτός… βρέθηκε σε μια δύσκολη καμπή της ιστορίας του νησιού μας εγκατεστημένος στην πρωτεύουσά του. Λόγω της ιδιότητός του ως παληού αξιωματικού, όστις εχειρίζετο το πιστόλι ευχερώς και επιτυχώς, ονομαζόμενος μάλιστα παρά των Ναξίων «ο περίφημος μονομάχος» είχε τρομακτική επίδραση επί του ηθικού των κατοίκων της νήσου.
Αυτός τότε εφανάτισε μέχρι του σημείου να χωρισθούν οικογένειες, εις τρόπον ώστε να μισούνται θανάσιμα, διέσπειρε φήμας ότι γερμανικά υποβρύχια θα φθάσουν εντός ολίγου στο νησί και θα φέρουν όπλα για να χρησιμοποιηθούν παρά των εφέδρων εναντίον οιουδήποτε που θα ετόλμα να αποβιβασθή εις την Νάξον.
Εν τω μεταξύ ένας λόχος υπό τον ανθυπολοχαγόν Ρουσάκην είχεν αποβιβασθή εις Νάξον και εγκατεστάθη εις την πρωτεύουσαν του νησιού. Όλα τα χωριά διά των κοινοτικών των συμβούλων έσπευσαν να προσχωρήσουν εις την επανάστασιν και μόνον η Απείρανθος παρέμεινεν εν αντεπαναστάσει, των κατοίκων της απειλούντων και θορυβούντων.
Άγγλοι αξιωματικοί ενδιαφερόμενοι μόνον διά την σμύριδα έφθασαν στο χωριό και καλέσαντες τους χωρικούς εις την πλατείαν τους εξήγησαν ότι δεν ήτο δυνατόν να εξακολουθήση αυτή η κατάστασις. Τους υπεσχέθησαν ότι αν ησυχάσουν θα αρχίση αμέσως η συγκέντρωσις του ορυκτού και ότι οι σμυριδεργάτες δεν επρόκειτο να στρατευθούν. Δυστυχώς οι κάτοικοι είχαν προσβληθή από ομαδικήν παραφροσύνην και είπαν στους Άγγλους να φύγουν κι αυτοί δεν προσχωρούν στην Άμυνα.
Εν τω μεταξύ στη Νάξο είχε συλληφθεί ο Δερλερές. Επ’ αυτού, γνωστού όντως ότι ήτο πτωχός, ευρέθησαν 17.000 μάρκα και 42.000 δραχμαί, αι οποίαι κατετέθησαν στο υποκατάστημα Εθνικής Τραπέζης Σύρου υπό του Στρατ. Διοικητού Νικοστράτου Καλομενοπούλου. Τα χρήματα ταύτα ανελήφθησαν παρά της οικογενείας του τη ενεργεία μου, ως υπασπιστού τότε του Προέδρου της Κυβερνήσεως Ελ. Βενιζέλου και κατόπιν της προσχωρήσεως του Δερλερέ από τας φυλακάς του Ιτζεδίν στους Φιλελευθέρους.
Η σύλληψις του Μανούσου Δερλερέ, αντί να πτοήση τους κατοίκους της Απειράνθου, τους εξηγρίωσε και κάθε βράδυ από των κορυφών των Φαναριών χαλούσαν κυριολεκτικώς τον κόσμον με τους δυναμίτας.
Εν τω μεταξύ ο ανθυπολοχαγός Ρουσάκης με δύναμιν 150 ανδρών έφθασε στο χωριό και χωρίς να αντισταθή κανείς κατέλυσε στο σχολιουδάκι. Είναι γεγονός ότι το βράδυ εκείνο ντράνταξαν τα βουνά από τους κρότους των δυναμιτών που ερρίπτοντο από το Φανάρι. Ο Ρουσάκης τρομοκρατηθείς απεχώρησεν του χωρίου σταθμεύσας εις Χαλκί. Εν τούτοις η Στρατιωτική Διοίκησις της Σύρου δεν ήτο δυνατόν να εξακολουθήση με παρακλήσεις προς τους κατοίκους να λύσουν την κατάστασιν. Ανέθεσεν λοιπόν εις τον υπολοχαγόν Σαμαρτζή Δημήτριον να εκκαθαρίση την Νάξον από κάθε αντίσταση.
Δυστυχώς, παρ’ όλον ότι είχεν εις τον λόχον τον ανθυπασπιστήν του πυροβολικού Σαρακατσάνην, ψύχραιμον και λαμπρόν πολεμιστήν, δεν τον ήκουσε και την νύκτα της 1ης Ιανουαρίου του 1917 εκύκλωσε την Απείρανθον από δυσμών, βορείως και νοτιοδυτικώς και την πρωΐαν εκάλεσε τους κατοίκους να παραδωθούν, αλλιώς θα τους εκτύπα. Οι κάτοικοι πεπεισμένοι ότι ο στρατός ουδέποτε θα πυροβολούσε εναντίον αόπλων είχαν συγκεντρωθεί στας εξόδους του χωριού προς Ψαρή Πλάκα, Καραβά, Θεοτόκον και Παναγία.
Σε ένα δώμα του Καραβά είχαν συγκεντρωθεί αρκετοί και ήρχισαν να βρίζουν τους στρατιώτας. Ο Πρόεδρος της Κοινότητας Γιαννούλης Αναστασίου, μικρός πολύ μικρός για να αντικρούση μια τέτοια κατάστασι παρέπεεν εις τρόπον ώστε να του ξεφύγη τελείως η κατάστασις από τα χέρια του. Εν τω μεταξύ αι ύβρεις κατά των στρατιωτών εξηκολούθουν μέχρις ότου κάποιος φαντάρος δεν εκρατήθη και πυροβόλησε. Το τι επηκολούθησε τότε δεν περιγράφεται, φωνές, κακό, φευγιό, αντάρα. Ο Διοικητής του τμήματος υπολοχαγός Σαμαρτζής Δημ., δειλός και τελείως απόλεμος, έγινε δημιουργός και πρόξενος του μεγάλου κακού.
Ευρισκόμενος εν τη πλατεία του χωριού μου μόλις έπεσεν ο πρώτος πυροβολισμός άρχισα να φωνάζω και να ζητώ όπλα για να χτυπήσω πραγματικά τους στρατιώτας της Εθνικής Αμύνης, πλην όμως ούτε όπλα υπήρχαν, ούτε άνδρες. Οι πάντες είχον τραπεί εις φυγήν με επικεφαλής εκείνους που πραγματικά ήσαν η πραγματική αφορμή του κακού. Τους Νικόλαον Ιωάννου Κατεινάν και Παντελήν Μ. Πρωτόπαπαν.
Εν τη απελπισία μου τότε πήρα ένα άσπρο πανί από την Καλλιόπη του Μανέτα και τη συνοδεία του Οικονόμου Εμμαν. Φραγκίσκου, ενός σεμνού και απέριττου λευίτου, κατεβήκαμε στην Θεοτόκον όπου συναντήσαμε τους στρατιώτας ανερχομένους προς το χωριό. Πολλοί απ’ αυτούς με χτύπησαν με τα κοντάκια των όπλων των πλην αι ικεσίαι του αγίου Οικονόμου με έσωσαν.
Από την ανελέητη αυτή μάχη σιδηρόφρακτων στρατιωτών και αόπλων γυναικών, ανδρών και παιδιών, αποτέλεσμα του τρομερού τούτου εγκλήματος ήταν ο θάνατος.....
αναχώρησις
Ύστερα από το μεγάλο αυτό κακό που έγινε στο χωριό μας έφυγα συντετριμμένος και με το ηθικό πεσμένο για τη Σύρα.
Παρουσιάστηκα στας 23 Ιανουαρίου στο 10ο Σύνταγμα Πεζ. Μεραρχίας Κυκλάδων, που το διοικούσε ο τότε αντισυνταγματάρχης πεζ. Αλ. Οθωναίος…».
************************************************************************************
Οι νεκροί από την επιχείρηση αυτή ήταν 32 (12 γυναίκες, 4 υπερήλικες, 5 ανήλικοι), οι τραυματίες 44 οι συλληφθέντες 120, οι οποίοι αφέθηκαν ελεύθεροι τις επόμενες μέρες.
Στις σελίδες 77-108 του βιβλίου μου ΝΕΟΤΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ τόμος Β4 υπάρχει αναλυτική αναφορά σε όσα συνέβησαν την περίοδο αυτή του διχασμού στη Νάξο.
***********************************************************************************
Είναι μεγάλη ευκολία να μπαίνεις στο internet και να αντιγράφεις ό,τι βρίσκεις, αλλά, αν θέλεις να παρουσιάζεις αντικειμενικά και σωστά τα ιστορικά συμβάντα, καλό είναι να ψάχνεις και σε βιβλία και βιβλιοθήκες.
Διάφορα ναξιώτικα site και μερικά τοπικά έντυπα αναπαράγουν χρόνια τώρα (κι’ αυτές τις μέρες επίσης ένα) ένα άρθρο μιας κυρίας Βαρθαλίτου για τη σφαγή του 1917 στην Απείρανθο. Το άρθρο αυτό στο μεγαλύτερο μέρος του είναι ανακριβές, έχει παραποιήσει τα γεγονότα, άντλησε τις πληροφορίες από άρθρα και δημοσιεύματα της βασιλικής παράταξης, αγνόησε όσα έχουν γραφεί από ναξιώτες ερευνητές (Ζευγώλης, Κεφαλληνιάδης, τοπικός τύπος της εποχής εκείνης κ.ά.). Παρουσιάζει δε και ένα τηλεγράφημα που απέστειλε δήθεν ο Ελευθέριος Βενιζέλος χωρίς να αναφέρει καν πού το βρήκε, κάποια έστω πηγή που να το δημοσιεύει πρώτη κ.λπ. Στο βιβλίο μου ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ τόμος Β3 (1900-1940) και στις σελίδες 77-108, καταγράφονται αναλυτικά όσα συγκλονιστικά γεγονότα συνέβησαν στη Νάξο κατά την περίοδο του διχασμού.
Ο Νίκος Λεβογιάννης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου