Όταν ο Άη Νικόλας μεταμορφώθηκε σε…κριάρι μπροστά στο θρησκευτικό δέος αγνών νησιωτών

Καλοκαίρι, μήνας θεριστής, εποχή που οι βουνοπλαγιές, τα λιβάδια, οι κοιλάδες των νησιών ήταν παλιά κατάσπαρτες όλες με σιτάρια. Η ζέστη είναι μεγάλη, επικρατεί άπνοια και τις μεσημεριανές ώρες οι θεριστάδες αναζητούν έναν ίσκιο να ξαποστάσουν. Λιγοστές οι συστάδες των δέντρων στα κυκλαδονήσια και μια παρέα απ’ αυτούς, κάπου σε μια κυκλαδίτικη πλαγιά, καταφεύγουν σε ένα μικρό εγκαταλειμμένο ξωκκλήσι τ' Άη Νικόλα, προστάτη των ναυτικών, χτισμένο στη ράχη κοντά σε ένα ακρωτήρι. Οι θεριστάδες, ...
κατάκοποι, μπαίνουν μέσα, βγάζουν τα σκιάδια απ’ το κεφάλι τους, σταυροκοπιούνται και προχωρούν μπροστά, για να προσκυνήσουν τη μια και μοναδική εικόνα του Άη Νικόλα, όταν έκπληκτοι βλέπουν πάνω στην Αγία Τράπεζα ξαπλωμένο ένα πανέμορφο κάτασπρο κριάρι με μεγάλα σπειρωτά χρυσοκίτρινα κέρατα. Μια λεπτή δέσμη από ακτίνες του ήλιου, που περνά από μια σχισμή της στέγης και το λιγοστό φως της κόγχης του Ιερού, που πέφτουν στο κατάλευκο τρίχωμά του, το κάνουν να λαμπιρίζει.
Στην εξωκοσμική αυτή εικόνα μια γυναίκα έκθαμβη σιγοψιθυρίζει… «Ο Άη Νικόλας είναι !!!» Ξαφνιάζονται κι οι άλλοι, εκστασιάζονται, νεκρική σιωπή κυριαρχεί στο ξωκκλήσι… Αμίλητοι, με έντονο το δέος στο περίεργο φαινόμενο, αυθυποβάλλονται και ψάχνουν να βρουν κεριά να ανάψουν και να προσκυνήσουν. Σαν σε όνειρο προχωρούν αλαφροΐσκιωτοι, για να μην ταράξουν τον ύπνο του Αγίου τους. Ανάβουν μερικά μισοκαμένα κεριά που βρήκαν, προχωρούν προς το Ιερό, σταυροκοπιούνται μπροστά στο κοιμισμένο κριάρι κι' αθόρυβα τα κολλούν πάνω στα κέρατά του και φεύγουν.
Δεν πέρασαν παρά μόνο ελάχιστα λεπτά, όταν ακούν ισχυρό θόρυβο μέσα στο ξωκκλήσι και πριν προλάβουν να αντιδράσουν βλέπουν το κριάρι να ορμά αγριεμένο έξω και με τα κεριά κολλημένα και αναμμένα στα κέρατά του. Πέφτει μέσα στα πυρωμένα από τη ζέστη σπαρτά και τα κεριά βάζουν φωτιά, που αστραπιαία μεταδίδεται και απλώνεται στην πλαγιά καίγοντας τα πάντα. Μεγάλη η πυρκαϊά θα σβήσει ύστερα από ώρες από μόνη της σχεδόν στη θάλασσα.
Οι θεριστές, έκπληκτοι, αμήχανοι κι αδύναμοι να προλάβουν το κακό, σταυροκοπιούνται και προσεύχονται στον Άη Νικόλα… «Άη μου Νικόλα κάψε κι άσει (άφησε) κιόλα». Ο Άη Νικόλας όμως δεν έκανε το θαύμα του, το αγριεμένο από τη φωτιά κριάρι πυρπόλησε την περιοχή κι ήταν τόσο μεγάλο το κακό, πού ’γινε με τα χρόνια θρύλος και παράδοση.
Είναι ένας θρύλος, μια παράδοση, που μου την αφηγηθηκε στα φοιτητικά ου χρόνια ο πατέρας μου στην Κωμιακή Νάξου, μια δεισιδαιμονία, πού φαίνεται νά 'ρχεται απ΄ τα πανάρχαια χρόνια, παράδοση από εκείνες που δημιούργησαν οι θρησκευτικές ιδεοληψίες, πανάρχαιες όσο και το ανθρώπινο γένος, που θεοποίησαν τις υπερφυσικές δυνάμεις, δίνοντάς τους άλλοτε μορφή ανθρώπινη, άλλοτε μορφή ζώου, στην προσπάθειά τους να τις εξευμενίσουν με λατρευτικές τελετές, για να έχουν την εύνοια και την προστασία τους.
Περιστατικά όμως σαν κι αυτό της παράδοσης, με πρόβατα ή κατσίκες να καταφεύγουν για να "σταλίσουν" σε εγκαταλειμμένα ξωκκλήσια, δεν είναι σπάνια
Πηγή  από Νίκο Λεβογιάννη

Αγιογραφία που συντηρήθηκε και διασώθηκε από τον Άη Νικόλα Τρούλου Κωμιακής

Το εσωτερικό του Άη Νικόλα Τρούλου Κωμικής. Παλιότερα που δεν είχε πόρτα είχε μετατραπεί κατά διαστήματα σε μάντρα αιγοπροβάτων

 Αή ΝΙκόλας Τρούλου Κωμιακής, βυζαντινό ξωκκλήσι με μοναδικές αγιογραφίες