Θα επιχειρήσουμε μια πρώτη εκτίμηση των αποφάσεων του ΣτΕ, όσον αφορούν
τις γενικότερες προεκτάσεις και επιπτώσεις, που έχουν για τα δεδομένα
που έχουν ήδη δημιουργηθεί και την πορεία του ασφαλιστικού-
συνταξιοδοτικού, στη βάση των γενικότερων πολιτικών που αφορούν το
συνταξιοδοτικό και έχουν δρομολογηθεί μέσα από τους μνημονιακούς νόμους
(και τους πριν από αυτούς).Εκτίμηση (Ι). Οι τρεις αποφάσεις του ΣτΕ (1889,...
1890 και 1891/2019) κρίνουν συνταγματικό το κύριο κορμό των ρυθμίσεων του νόμου 4387/16 (Κατρούγκαλου).Έτσι επισημοποιούν την δόμηση του νομοθετικού πλέγματος για την επιβολή του συστήματος των τριών πυλώνων, στους οποίους το κύριο ρόλο θα παίζει η ατομική ευθύνη του εργαζόμενου- ασφαλισμένου. Η ανταποδοτικότητα σαν αξονική λογική περνάει πλέον καθαρά και στις κύριες συντάξεις (πρώτος πυλώνας), αφού αυτές διαχωρίζονται οριστικά σε δύο μέρη, σε εκείνο της «εθνικής» και σε εκείνο της ανταποδοτικής. Ο διαχωρισμός αυτός εγκρίνεται με τις αποφάσεις.
Οριστικά γίνεται αποδεκτή επίσης η ενιαιοποίηση όλων των ταμείων, των μεν κύριας ασφάλισης στον ΕΦΚΑ, των επικουρικής στο ΕΤΕΑΕΠ.
Επικυρώνεται η δημιουργία της προσωπικής διαφοράς, που αποτελεί μία ακόμα περικοπή της κύριας σύνταξης για τη συντριπτική πλειοψηφία των συνταξιούχων.
Οριστικοποιούνται επίσης ειδικές περικοπές, όπως των 13ης και 14ης σύνταξης, του ΕΚΑΣ, του οικογενειακού επιδόματος, ενώ μονιμοποιούνται οι εισφορές υπέρ του ΑΚΑΓΕ και του ΕΟΠΥΥ (και από τους μισθούς εργαζομένων).
Συνολικά μπορούμε να θεωρήσουμε πως οι αποφάσεις του ΣτΕ κινούνται στην κατεύθυνση της υπεράσπισης της γενικότερης πολιτικής για ασφαλιστικό σύστημα στα πλαίσια των κατευθύνσεων της ΕΕ, της συνολικότερης ελάφρυνσης του κρατικού προϋπολογισμού από το βάρος των ασφαλιστικών υποχρεώσεων (εθνικό συμφέρον, δημοσιονομικό όφελος), της τήρησης των δεσμεύσεων του κράτους με τους δανειστές (μνημόνια).
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι, μόλις λίγες μέρες μετά την δημοσίευση των αποφάσεων, βγήκε μια επιτροπή «σοφών» (την οποία μνημονεύει το ΣτΕ στις αποφάσεις του) να προτείνει τη μετατροπή του ΕΤΕΑΕΠ σε επαγγελματικό ταμείο «επικουρικής σύνταξης», με υποχρεωτική ένταξη των εργαζομένων σε αυτό. Το ΕΤΕΑΕΠ θα εισπράττει μόνο τις εισφορές, τις οποίες στη συνέχεια θα ακουμπάει στους γκισέδες των «διαχειριστών επενδύσεων» για αξιοποίηση. Ο εργαζόμενος- ασφαλισμένος θα μπορεί να διαλέγει ένα επενδυτικό πακέτο, από αυτά που θα του προτείνει η ιδιωτική ασφαλιστική εταιρία, με δεδομένο πως θα βγαίνει χαμένος, απλά η χασούρα του θα είναι μικρή, μεγάλη ή πολύ μεγάλη, ανάλογα με το ρίσκο του. Έτσι για την οποιαδήποτε απώλεια θα έχει, η ευθύνη θα είναι δική του. Τα δε δημιουργούμενα αποθεματικά κεφάλαια (ατομικά πορτοφόλια των ασφαλισμένων τα ονόμασε η κυβέρνηση) θα πηγαίνουν στις τσέπες των επενδυτών της… εθνικής οικονομίας!!!
Κι ακόμα οι «σοφοί» υπόσχονται πως ο νέος ΕΤΕΑΕΠ θα αρχίσει να εμφανίζει ελλείμματα(!!) μόλις από το… πολύ μακρινό 2030 και μετά… Τόση βιωσιμότητα θα εξασφαλίσουν.
Αυτές οι παρεμβάσεις διευκολύνουν την κυβέρνηση να προωθήσει την εξαγγελθείσα δημιουργία του δεύτερου πυλώνα με τον μετασχηματισμό του ΕΤΕΑΕΠ σε ιδιωτικού χαρακτήρα επαγγελματικό ταμείο και την μετατροπή της επικουρικής σύνταξης σε μέρισμα ή απόδοση επενδυτικών προϊόντων των ασφαλιστικών εταιριών ή του ίδιου του ΕΤΕΑΕΠ. Η δημιουργία επαγγελματικών ταμείων προβλέπεται στο ν. Ρέππα. Και ήδη ο Υπουργός Εργασίας Γ. Βρούτσης δήλωσε πως «προετοιμαζόμαστε μεθοδικά, ώστε να οικοδομήσουμε πάνω στις αποφάσεις της Δικαιοσύνης ένα δίκαιο, βιώσιμο και ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστημα».
Εκτίμηση ΙΙ). Όσον αφορά τις κυβερνητικές πολιτικές που μέχρι σήμερα έχουν θεσμοθετηθεί και ολοκληρώθηκαν με το ν. 4387/16 στις αποφάσεις:
1. Ιδιαίτερα τονίζεται, πως η κατάθεση αναλογιστικών μελετών από την Εθνική Αναλογιστική Αρχή (απόφαση 1889/2019 εδάφιο Α παρ. α σελ. 1), που θα πιστοποιούν τη βιωσιμότητα του όποιου νέου ασφαλιστικού συστήματος για κύριες και επικουρικές συντάξεις και των αντίστοιχων φορέων απόδοσής τους (ΕΦΚΑ και ΕΤΕΑΕΠ), είναι απαραίτητος όρος για την συνταγματικότητα των νομοθετημάτων. Μάλιστα επισημαίνεται πως η εφαρμογή των νέων συστημάτων πρέπει να εξασφαλίζει (α) την ασφαλιστική κάλυψη όλου του πληθυσμού βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα (απόφαση 1889/2019 εδάφιο Α παρ. α σελίδα 1 και 1891/2019 εδάφιο Δ παρ α σελ. 2) και (β) δύο φορές επαναλαμβάνεται στην απόφαση 1891/2019 στο εδάφιο Ε σελ. 5 και Ε παρ. α σελ. 6, πως η ψήφιση νέου νόμου πρέπει να συνοδεύεται από ειδική μελέτη «σοφών», που να τεκμηριώνει κατά τρόπο σαφή και ορισμένο, πως «οι νέες παροχές θα εξασφαλίζουν στο συνταξιούχο αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης όσο το δυνατό εγγύτερο προς εκείνο που είχε κατά τον εργασιακό του βίο».
2. Η απόφαση 1890/2019 εδάφιο Α σελ 1 και 2 επικυρώνει και μονιμοποιεί όλες τις αντιασφαλιστικές ρυθμίσεις και μέτρα που προβλέπονται σε όλους τους προηγούμενους νόμους για τις συντάξεις (κύριες και επικουρικές), ξεκινώντας από το νόμο Ρέππα επί κυβέρνησης Σημίτη μέχρι και τον 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου). Για να δικαιολογήσει τις αποφάσεις αυτές, το ΣτΕ αποδέχεται τα δικαιολογητικά επιχειρήματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ (και των προηγούμενων) περί (α) της ανάγκη τήρησης της «δέσμευσης που η ελληνική κυβέρνηση ανέλαβε στα πλαίσια του Μνημονίου του ΕΜΣ…» (απόφαση 1890/2019 εδάφιο Α σελ.1), (β) την ανάγκη «διατήρησης της βιωσιμότητας του συστήματος» (σελ. 2), (γ) του μοιράσματος των βαρών για το σκοπό της βιωσιμότητας του συστήματος αυτού και στους νυν συνταξιούχους, για λόγους «κοινωνικής δικαιοσύνης και διαγενεακής» ισότητας και αλληλεγγύης» (σελ. 2) (δ) «τη συγκράτηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης για την επίτευξη της βιωσιμότητας…» (επίσης σελ. 2). Στη βάση αυτή το ΣτΕ αποδέχτηκε την κατάργηση των δικών του αποφάσεων 2287- 2288/2015 από το ν. 4387/16, που έκριναν αντισυνταγματικές τις περικοπές των νόμων 4051 και 4093/2012. Έτσι θεωρεί πως ήταν σωστή η θεώρηση σαν βάση επανυπολογισμού των κύριων και επικουρικών συντάξεων, το ποσό που είχε διαμορφωθεί με τις περικοπές των νόμων αυτών στις 31.12.2014( απόφαση 1890/2019 εδάφιο Α σελίδα 1 και 2). Το συγκεκριμένο σκέλος αυτής της απόφασης είναι το καθοριστικότερο, όσον αφορά την αποτελεσματικότητα του ν. 4387/16, που ενσωματώνει όσες περικοπές έγιναν από τις προηγούμενες κυβερνήσεις.
3.Για τις κύριες. (α) Η απόφαση 1891/2019 εδάφιο Α σελ. 1 επίσης κρίνει πως «αιτιολογείται επαρκώς η επιλογή σαν βάση επανυπολογισμού τους το ύψος που είχε διαμορφωθεί στις 31.12.2014», (β) επιδέχεται πως η αναλογιστική μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής (για τις κύριες συντάξεις) τεκμηρίωνε την βιωσιμότητα του ΕΦΚΑ με τον 4387/16 (εδάφιο Δ- σημείο β σελ.3 και 4), (γ) αποδέχεται όλα τα δικαιολογητικά επιχειρήματα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ (πλήθος παθογενειών, δημογραφική γήρανση, ανεργία και κρίση, σχέση ασφαλισμένων- συνταξιούχων κλπ (σελ 4)).
Αντίθετα η απόφαση 1891/2019 στο εδάφιο ΣΤ σελ. 8 απορρίπτει τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης του ανταποδοτικού μέρους των κύριων συντάξεων σαν «ιδιαιτέρως χαμηλά» και αναντίστοιχα με τους μισθούς μελλοντικών και ήδη συνταξιούχων (κατώτερα του 50% των συντάξιμων μισθών), αλλά και σε σχέση με τις καταβληθείσες εισφορές, εφ’ όσον «παραβιάζουν την αρχή της ανταποδοτικότητας» και επίσης «παραβιάζουν την αρχή της ισότητας», αφού μεταχειρίζονται ισότιμα ή ανισότιμα ανάλογα ασφαλισμένους που έχουν τις ίδιες ή διαφορετικές προϋποθέσεις συνταξιοδότησης.
Σημείωση 1. Στην περίπτωση αυτή θα περιμένουμε τις διορθωτικές κινήσεις της κυβέρνησης (ποιο ποσοστό αναπλήρωσης θα ορίσει πάνω από το 50%), για να μετρήσουμε τι αποτελέσματα προς όφελος χιλιάδων συναδέλφων θα αποφέρουν οι συγκεκριμένες διορθώσεις στον επανυπολογισμό των κύριων συντάξεών τους.
4. Για τις επικουρικές. Οι αποφάσεις βάζουν δύο σκεφτικά.
(α) η 1889/2019 στο εδάφιο Α σελ. 1 θεωρεί την διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 96 του 4387/16 για τις παροχές του ΕΤΕΑ (μετέπειτα ΕΤΕΑΕΠ) αντισυνταγματική, γιατί δεν υπήρξε αναλογιστική μελέτη, που να πιστοποιεί την βιωσιμότητα του ΕΤΕΑΕΠ. Κατά συνέπεια θεωρείται άκυρος ο τρόπος υπολογισμού των νέων επικουρικών και επανυπολογισμού των παλιών (στο ίδιο παρ. β σελ. 3), που εφαρμόστηκε με την έκδοση της 23123/785/7.6.2016 απόφασης του υφυπουργού Εργασίας.
Σημείωση 2. Στο σημείο αυτό να πάρουμε υπ’ όψη μας πως αυτό το σκέλος (α) μπορεί να είναι και επικίνδυνο, να οδηγήσει στην απόδοση μικρότερων επικουρικών, εφ’ όσον επικαλείται το ότι «δεν υπήρξε αναλογιστική μελέτη, που να τεκμηριώνει τη βιωσιμότητα του ΕΤΕΑΕΠ, εν όψει του νέου τρόπου υπολογισμού των νέων επικουρικών συντάξεων και του επανυπολογισμού των χορηγούμενων, συνυπολογίζοντας και τον αυτόματο μηχανισμό εξισορρόπησης (κόφτη)…». Δηλαδή ίσως να εννοεί πως, αν οι αναλογιστικές μελέτες που θα πρέπει να φτιαχτούν, αποδείχνουν πως το ΕΤΕΑΕΠ δεν είναι βιώσιμο και με τις νέες πετσοκομμένες συντάξεις και με την ενεργοποίηση του κόφτη, τότε θα χρειαστεί να ληφθούν νέα μέτρα για τις επικουρικές. Αυτό, αν σωστά το εκτιμάμε έτσι, διευκολύνει περισσότερο την κυβέρνηση για τις νέες ανατροπές που ετοιμάζει, όπως αναφέρεται και στην εκτίμηση (Ι).
(β) ακυρώνει σαν αντισυνταγματική την διάταξη του 4387/16 (και τη σχετική 25909/470/7.6.2016 υπουργική απόφαση) με την οποία, σαν βάση αναπροσαρμογής των επικουρικών, πάρθηκε υπ’ όψη το ύψος των κύριων συντάξεων, με το αιτιολογικό πως οι δυο συντάξεις είναι αυτοτελείς, για τις οποίες ο ασφαλισμένος κατέβαλε ξεχωριστές εισφορές (απόφαση 1890/2019 εδάφιο Ε σελ. 4) και κατά συνέπεια δεν μπορεί το ύψος της επικουρικής να εξαρτιέται από εκείνο της κύριας. Στην ίδια βάση απορρίπτει το πλαφόν του αθροίσματος κύριας και επικουρικής των 1300 ευρώ μετά την αναπροσαρμογή της δεύτερης.
Σημείωση 3 Για τις δύο αυτές περιπτώσεις επίσης χρειάζεται να περιμένουμε τις διορθωτικές παρεμβάσεις της κυβέρνησης και όσον αφορά στη βάση αναπροσαρμογής και όσον αφορά στο όριο των 1300 ευρώ, για να εξειδικεύσουμε ποια οφέλη υπέρ των χιλιάδων συναδέλφων θα αποδώσουν οι διορθώσεις αυτές. Ακόμα να συμπεριλάβουμε και την περίπτωση των επικουρικών του ΙΚΑ, που σφαγιάστηκαν με την εφαρμογή του τελείως αυθαίρετου τρόπου επανυπολογισμού τους και κατά παράβαση του ν. 4387/16 (μάλλον όμως ήδη συμπεριλαμβάνονται).
Τέλος όσον αφορά τις περιπτώσεις των σημειώσεων 1 και 3 οι αποφάσεις του ΣτΕ προνοούν στις τελευταίες παραγράφους τους , πως «για λόγους δημοσίου συμφέροντος», η τακτοποίηση των όποιων αποτελεσμάτων προς όφελος ομάδων συνταξιούχων προκύψουν με τη διόρθωση των αντισυνταγματικών μέτρων, θα επέλθει από (μετά) τη δημοσίευση των αποφάσεων. Αυτή η πρόνοια αποκλείει την απόδοση αναδρομικών, δίνοντας το δικαίωμα στην κυβέρνηση να την αρνηθεί. Έτσι μπαίνει οριστικό τέλος στην υπόθεση «διεκδίκηση αναδρομικών με δικαστικές διαδικασίες».
5. Όσον αφορά στην κάλυψη των πιθανών ελλειμμάτων του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ από τον κρατικό προϋπολογισμό το ΣτΕ διατυπώνει δυο διαφορετικά σκεφτικά. Για μεν τις κύριες συντάξεις θεωρεί πως διατηρείται (και με τον νόμο 4387/16) η υποχρέωση του κράτους να καλύπτει όχι μόνο την «εθνική σύνταξη», αλλά και τα ελλείμματα λόγω του ανταποδοτικού σκέλους τους (απόφαση 1891/2019 σελ. 1 εδάφιο Γ). Για τις επικουρικές η απόφαση 1889/2019, ενώ επαναλαμβάνει πως το κράτος πρέπει να καλύψει τυχόν ελλείμματα, εφ’ όσον η επικουρική ασφάλιση καθιερώνεται με το νόμο 4387/16 σαν υποχρεωτική και όχι προαιρετική, δηλώνει πως η κάλυψη αυτή θα πρέπει να δοθεί, μόνο εφ’ όσον η ενεργοποίηση του κόφτη (αυτόματος μηχανισμός εξισορροπήσεως) δεν αποδώσει τα απαιτούμενα αποτελέσματα (εδάφιο Β σελίδα 6).
Σημείωση 4. Στο νόμο 4387/16 άρθρο 14 παρ. 4 υπάρχει η εξής πρόβλεψη: Από την 1.1.2017 και ανά τριετία, η Εθνική Αναλογιστική Αρχή εκπονεί υποχρεωτικά αναλογιστικές μελέτες, οι οποίες επικυρώνονται από την Επιτροπή Οικονομικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αντικείμενο τη συνεχή παρακολούθηση της εξέλιξης της εθνικής συνταξιοδοτικής δαπάνης. Με ειδικό νόμο ανακαθορίζονται οι συντάξεις με στόχο τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας του ασφαλιστικού συστήματος. Το ύψος των ανωτέρω δαπανών για την εθνική, την ανταποδοτική και την επικουρική σύνταξη, προβαλλόμενο έως το έτος 2060, δεν πρέπει να υπερβαίνει το περιθώριο αύξησης των 2,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ (προφανώς κατ’ έτος), με έτος αναφοράς το 2009. Το ΑΕΠ το 2009 ήταν 237,5 δισεκατομμύρια ευρώ, το όριο 2,5% είναι περίπου 6 δισεκατομμύρια. Άρα η δαπάνη δεν πρέπει να ξεπερνά αυτό το ποσό;
Στο σημείο αυτό χρειάζεται διευκρίνιση, αν το ποσοστό αυτό θα καλύπτει το σύνολο των συνταξιοδοτικών δαπανών ή μόνο τα ελλείμματα. Πρέπει ίσως να επεξεργαστούμε τα στοιχεία των ισολογισμών των ΕΦΚΑ και ΕΤΕΑΕΠ, την εξέλιξή τους σε ένα βάθος 2, 3 ή περισσότερων χρόνων, να πάρουμε υπ’ όψη μας την εξέλιξη της βιωσιμότητας των σημερινών συνταξιούχων σε βάθος δεκαετίας (στη λογική του Τσίπρα πως οι σημερινοί συνταξιούχοι είναι ήδη 70 χρονών, με βάση την πρόβλεψη πως μέχρι το 2030 η δαπάνη να έχει πέσει στο 4,5% του ΑΕΠ, την επιβάρυνση από τη μείωση των εισφορών, την λειτουργία του επαγγελματικού ΕΤΕΑΕΠ και την απόσυρση των νέων εργαζομένων μετά το 2021 από το παλιό επικουρικό κ.α.).
Σημείωση 5. Στην ίδια λογική ίσως χρειάζεται να δούμε την πρόταση της ΝΔ να κατοχυρωθεί και συνταγματικά το «κατώτερο ελάχιστο εισόδημα», να σχετίζεται με τη πρόνοια να καλύπτεται μόνο η «εθνική σύνταξη», που βέβαια θα την ορίσει στο ύψος αυτού του ελάχιστου εισοδήματος, ενώ θα απαγορεύει και την αύξησή του. Κάπως όπως με την συνταγματική ρύθμιση που πέρασαν ΝΔ- ΠΑΣΟΚ και διατήρησε ο ΣΥΡΙΖΑ, που απαγορεύει την μονιμοποίηση υπαλλήλων του δημοσίου, οι οποίοι δουλεύουν για χρόνια με συμβάσεις μερικής απασχόλησης, μπλοκάκια, εργολαβικά κ.α.
Σημείωση 6. Παρ’ όλα αυτά δίκαια μπορούμε να θεωρήσουμε, πως οι περιορισμένες θετικές προβλέψεις περιέχονται στις αποφάσεις του ΣτΕ, ανταποκρίνονται στα αιτήματα, που με αγώνες διεκδίκησε το αγωνιστικό κίνημα των συνταξιούχων. Αντίστοιχα, αυτά και άλλα (πχ υποχρέωση για κάλυψη συνολικών ελλειμμάτων) αποτελούν βάση για ένταση των αγώνων στην κατεύθυνση της ακύρωσης των νόμων, που τσάκισαν τις συντάξεις και στόχο έχουν την πλήρη ιδιωτικοποίηση της κοινωνικής ασφάλισης, της παράδοσής της στα χέρια της εργοδοσίας και των ασφαλιστικών εταιριών. Οι δηλώσεις του Ν. Μηταράκη πως η κυβέρνηση θα αποδώσει τις διορθώσεις σε όλους όσους τις δικαιούνται, ανεξάρτητα αν έχουν καταθέσει αγωγές (όπως υποχρεώσαμε και την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ να κάνει), είναι άλλη μια απόδειξη πως μόνο η αγωνιστική πίεση, με την διαμόρφωση και προβολή σωστών αιτημάτων μπορεί να φέρει θετικά αποτελέσματα.
Στην κατεύθυνση αυτή θα συνεχίσουμε και θα εντείνουμε τους αγώνες μας με όλο το πλαίσιο των αιτημάτων (βλέπε υπόμνημα της ΣΕΑ προς του υπουργούς) που έχουμε διαμορφώσει στην πορεία των τελευταίων χρόνων.
ΠΑΝΑΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΩΝ πρώην ΔΕΚΟ ΤΡΑΠΕΖΩΝ Σχετικά με την αποφαση του ΣτΕ για τις συνταξεις
Το Διοικητικό Συμβούλιο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου