Ο θολωτός μυκηναϊκός τάφος της Κωμιακής «Αξός»

Ο θολωτός μυκηναϊκός τάφος της Κωμιακής

Ο τόπος έχει κατοικηθεί από τους προϊστορικούς ήδη χρόνους, όπως καταδεικνύεται από την ανεύρεση τριών τάφων τους οποίους ανέσκαψε το 1908 ο Κλων Στέφανος στη θέση Φερεντάκη, πίσω απ’ την εκκλησία του Αγίου Κων/νου νότια του οικισμού της Κωμιακής, αλλα και σε άλλα σημεία της ευρύτερης περιοχής, οι οποίοι χρονολογούνται στην εποχή 2770-2300 π.Χ.

Πανάρχαιος είναι και ο μνημειώδης θολωτός Μυκηναϊκός τάφος της Κωμιακής, ο οποίος βρίσκεται στην κατάφυτη κοιλάδα του Αξού στη βορινή πλευρά του οικισμού, σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων από τα όρια του οικισμού, κοντά στη βρύση της Χωστής.

Ο θολωτός μυκηναϊκός τάφος της Κωμιακής,από το μέγεθός του (3,40 μ. η διάμε-τρος, 2,60 το ύψος) και από την αρχιτεκτονική του δείχνει ότι δεν είναι τάφος ενός κοινού θνητού.

Ο τάφος χρονολογείται στην Υστεροελλαδική Ι και την ΥΕ ΙΙ περίοδο, περίπου στο τέλος του 15ου αι. π.Χ. Με βάση αυτή την χρονολόγηση ο τάφος πιθανώς είναι σύγχρονος με την πρώτη ακμή του μετέπειτα μεγάλου αστικού κέντρου στη Γρόττα της Νάξου. Ο θολωτός τάφος ανασκάφηκε το 1908 από τον αρχαιολόγο Κλων Στέφανο, αλλά για πολλές δεκαετίες λησμονήθηκε τόσο από τους αρχαιολόγους, όσο και από τους ντόπιους. Το 1995 ύστερα από πολύμηνες προσπάθειες εντοπίστηκε από τον φιλόλογο Νίκο Ι. Λεβογιάννη χωμένος μέσα σε πέτρες και θάμνους και στη συνέχεια ανοίχτηκε, καθαρίστηκε και έγινε επισκέψιμος στο κοινό. Ήδη εκατοντάδες τουρίστες κάθε καλοκαίρι τον επισκέπτονται.

Το μοναδικό αυτό μνημείο δεν μπορεί παρά να είναι ο τάφος κάποιου τοπικού άρχοντα, κάποιας οικογένειας επιφανών προσώπων της περιοχής, όπως εξάλλου συμβαίνει και με όλους τους μυκηναϊκούς τάφους που βρέθηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.

Το όνομα αυτού του τοπικού άρχοντα δεν προκύπτει από τα φτωχικά ευρήματα του τάφου, ο οποίος βρέθηκε από τον αρχαιολόγο που τον ανέσκαψε «αρχαιόθεν σεσυλημένος», αλλά πιθανώς συνδέεται με το τοπωνύμιο της περιοχής «Αξός», το οποίο έμεινε στη μνήμη των κατοίκων της περιοχής και συνδέθηκε, τόσο με τον τάφο, όσο και με την τοποθεσία γύρω από τον τάφο.

Πολλοί από τους ηλικιωμένους κατοίκους της «απάνω γειτονιάς» του χωριού, που συνορεύει με την περιοχή, ονομάζουν Αξό τον ίδιο τον τάφο. Η ιδιοκτήτρια του αμπελιού Καλλιόπη Ιω. Μουστάκα, (πέθανε το 1997 σε ηλικία 88 ετών), αλλά και πολλοί κα΄τοικοι της γειτονιάς, μου αφηγήθηκαν ότι: «οι παλαιοί ρίχνανε τα ρούχα των απεθαμένων στον Αξό, μια μεγάλη τρύπα στην άκρια ενός αμπελιού εκεί κοντά στη βρύση τση Χωστής». Πρόκειται για την τρύπα που άνοιξαν αρχαιοκάπηλοι κατά την αρχαιότητα στο επάνω μέρος της νότιας πλευράς του τάφου και εισήλθαν στο εσωτερικό του. Η ύπαρξη του θολωτού μυκηναϊκού τάφου στην τοποθεσία Αξός μας οδηγεί στην εκτίμηση ότι κάποιος επιφανής, κάποιος άρχοντας, πιθανώς ονομαζόμενος Αξός, μπορεί να έζησε και να πέθανε κατά τη μακρινή αρχαιότητα στην περιοχή αυτή και το όνομά του να έμεινε εκεί ως ανάμνηση.

Η ονομασία Αξός «στον Αξό» αναφέρεται και σε παλαιά έγγραφα (προικοσύμφωνα, πωλητήρια κ.λπ.).

Γλωσσολογικά το τοπωνύμιο «Αξός» συνδέεται άμεσα με το όνομα «Νάξος». Παλιοί Ναξιώτες φιλόλογοι ( Ζ. Φραγκίσκος, Δ. Οικονομίδης κ.α.) καταγράφουν την εξέλιξη του ονόματος της Νάξου ως εξής: Νάξος > Αξία > Αξιά > Άξος. Είναι φανερό ότι το Αξός ταυτίζεται με το Άξος με καταβιβασμό του τόνου, γλωσσικό φαινόμενο πολύ συχνό, όπως και το το γλωσσικό φαινόμεο της προσθήκης του αρχικού Ν στο όνομα Νάξος, η οποία ερμηνεύεται ως «κατ’ αιτιατικήν συνεκφορά». Το φαινόμενο της «κατ’ αιτιατικήν συνεκφοράς» του ν συναντάται συχνά στο γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής: αγωγός>αωός>αός> (υδραύλακας), τον αό> το ναό> ο ναός.

Ο θολωτός μυκηναϊκός τάφος της Κωμιακής «Αξός»,
Κατά την αρχαία παράδοση ο Νάξος ήταν ο επικεφαλής των πρώτων οικιστών της Νάξου. Σύμφωνα με άλλο μύθο ο Νάξος ή Αξός ή Όαξος ήταν γιος του Απόλλωνα από τον έρωτά του με την κόρη του βασιλιά της Κρήτης Μίνωα Ακάλλη.

Το τοπωνύμιο «Αξός», συναντάται στην Κρήτη όπου επίσης συνδέεται και συγχέεται με την αρχαία πόλη Νάξο στην Κρήτη και στην Καπαδοκία της Μ. Ασίας όπου υπήρχε ελληνικό χωριό ονομαζόμενο επίσης Αξός, το οποίο οι ντόπιοι ονόμαζαν και Ναξό.

Και τα τρία αυτά τοπωνύμια, Αξός στην Κωμιακή Νάξου, Αξός στην Καππαδοκία και Αξός στην Κρήτη, συνδέονται γλωσσικάμε το όνομα Νάξος. Και τα τρία δε είναι προελληνικά.Tου φιλόλογου Νίκου Ι. Λεβογιάννη