Η Χαλκορήνη μπροστά στο σπίτι της Έλλης μας διηγείται για το χωριό της την οικογένεια, τις χάρες και τις πίκρες της ζωής, τον έρωτα, τον πόνο του χωρισμού,τα παλιά ήθη κι έθιμα, την ξενιτιά,τις γιορτές τα πανηγύρια. Μέσα από αυτά γράφω τα ποιήματα μου.
Μεγάλωσα περπάτησα,
και βγήκα στο σεργιάνι ό,τι είδαν τα μάτια μου τραγούδι το ΄χω κάνει.
Τραγούδησα τον έρωτα, τραγούδησα τα νιάτα σαν κοπελιά τραγούδησα το νέο που μ' εγάπα
Τραγούδησα βουνοκορφές λιμάνια και καράβια τον τσαμπουνιάρη το βοσκό
που'βοσκε τα κοπάδια.
Τραγούδησα τον χωρισμό και το ξενιτεμένο τον ταχυδρόμο πόρχεται και γράμμα περιμένω.
Κι όταν εσυκομάζωνα και τότες τραγουδούσα για το ξενύχτη μυλωνά που τόσο αγαπούσα.
Τα πάντα ετραγούδησα και τραγουδώ τα ακόμη. Θα γράφω και θα τραγουδώ χωρίς ν' αλλάξω γνώμη.
Δεν έχει τελειωμό το γλέντι που ξεκίνησε από προχθές
στην αυλή του Παραδείσου…
Φίλοι καλοί και όλοι οι αρχάγγελοι υποδέχονται
το Γιάννη Μπαρδάνη απ’ τ’ Απεράθου…
Καλά γλέδια εκειά πάνω, Σταματο’ιάννη…
ΣΤΑΜΑΤΟΓΙΑΝΝΗ ΔΕΝ ΣΕ ΞΕΧΝΑΜΕ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗ ΤΑΙΝΙΑ Ο ΠΑΡΘΕΝΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΩΤΗ ΜΑΣ ΝΙΚΟ ΣΦΥΡΟΕΡΑ, ΤΟΥ 1966 ΜΕ ΤΗ ΓΚΙΖΕΛΑ ΝΤΑΛΙ (ΚΟΡΩΝΙΔΙΑΤΙΣΣΑ) ΚΑΙ ΤΟ ΑΛΚΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑ ΣΤΑ ΣΟΚΑΚΙΑ ΤΑ ΑΠΕΡΑΘΟΥ άλλα Γιάννο μου Καλά γλέδια εκειά πάνω...
Ιστορική κοινωνιολογική έρευνα Του Φρατζέσκου Φατούρου
Ο ΘΕΟΦΑΝΗΣ (1900 - Ι930)
Η Κωμιακή ανέδειξε πολλούς οργανοπαίκτες, ερασιτέχνες και λιγότερο επαγγελματίες, οι περισσότεροι αυτοδίδακτοι. Μερικοί που ταξίδεψαν στη Σμύρνη, τα Βούρλα, την Κων|πολη, έφεραν από εκεί νέους ρυθμούς, που τους καλλιέργησαν και τους διέδωσαν.Ο πιο γνωστός οργανοπαίκτης - βιολιτζής που γεννήθηκε στην Κωμιακή ήταν ο Θεοφάνης Παντελιάς, ίσως ο καλύτερος που υπήρξε ποτέ στη Νάξο. Δυστυχώς πέθανε πολύ νέος σε ηλικία μόλις 30 ετών.
Ο Θεοφάνης ήταν κληρωτός του 20 και πήρε μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία. Από μικρό παιδί έμαθε το βιολί από τον πατέρα του τον Μποιαντςηδοβασίλη που ήταν επίσης βιολιτζής.
Ο πατέρας του είχε ταξιδέψει στην Πόλη κι εκεί έμαθε καλά την τέχνη του βιολιού Ο Θεοφάνης έμαθε πολλούς ανατολίτικους σκοπούς στη Μικρά Ασία, τους οποίους έφερε στην Κωμιακή και τη Νάξο. Ένας τέτοιος γλυκύτατος σκοπός ήταν το «Usak». Άλλος σκοπός που έφερε ήταν ο «Ατζιδιές».
Πολλοί άλλοι Ναξιώτες οργανοπαίκτες διδάχτηκαν, ακούγοντας φανερά η κρυφά το Θεοφάνη,τους καινούργιους αυτούς σκοπούς, αλλά και το μερακλίδικο
παίξιμο του". Ο Θεοφάνης παντρεύτηκε την Ευαγγελία Σκουλάτου από το Αγερσανή μια απ' τις πιο όμορφες Ναξιώτισσες, που πέθανε το 1994 σε ηλικία 89 ετών. Μαζί της απέκτησε τρεις γιους, το Βασίλη, το Γιάννη και το Θεοφάνη. Ο τελευταίος γεννήθηκε μετά το θάνατο του πατέρα του και γι αυτό έχει το όνομα του. Οι δυο πρώτοι γιοι του βρίσκονται εν ζωή. Ο Θεοφάνης έχει πεθάνει.Ο Βάγγελης Παντελιάς γιος του Θεοφάνη Θ. Παντελιά, κάτοικος του Αγερσανιού Νάξου έχει το βιολί του Θεοφάνη καθώς και τη μοναδική φωτογραφία του που ευγενικά μας παραχώρησε για να τη δημοσιεύσουμε.Το βιολί του ο Θεοφάνης το έφερε απ' τη Μικρά Ασία μετά την καταστροφή του 1922. Είχε πάρει μέρος στη Μικρασιατική εκστρατεία, αλλά κατά την οπισθοχώρηση αποκόπηκε απ' τη μονάδα του και κυνηγημένος κατέφυγε σ έναΤούρκικο χωριό όπου βρήκε φιλοξενία στο σπίτι ενός Τούρκου κατασκευαστή βιολιών μερικούς μήνες. 'Όταν ο Θεοφάνης έπαιζε βιολί, λένε εκείνοι που τον γνώρισαν, γέμιζε η κληματαριά στην πλάτσα της μάνας του με χιλιάδες καρδερίνες. Στα πανηγύρια που έπαιζε αρνιόταν πληρωμές υπερβολικές και συχνά επέστρεφε πίσω τα χρήματα.'Όταν πέθανε οι Κωμιακίτες τον θρήνησαν συγκεντρωμένοι γύρω απ ' το φέρετρο του στη μέση της πλάτσας της μάνας του, τραγουδώντας αυτοσχέδια κοτσάκια.
Ο ΘΕΟΦΑΝΗΣ
Η κυρία Βαρβάρα Νικηφόρου Λεβογιάννη μου ανέφερε δυό κοτσάκια όπως τα θυμάται από τη μέρα εκείνη, όταν μικρό κορίτσι παρακολούθησε την κηδεία του.
Ο Θεοφάνης σήμερα σαν τον Μαγγιόρο πάει
τους μερακλήδες πάντοτε ο χάρος κυνηγάει.
Ο χάρος ο αλύπητος τι είν' αυτό που κάνει
οπού μας πήρε αλύπητα το μερακλή το Φάνη.
Βασίλης Παντελιάς (Μπο'ι'ατζηδοβασίλη) βιολί,
πατέρας του Θεοφάνη και ο Δημητρέλης λαούτο.
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου Κορωνίδας Νάξου κ. Νίκος Χωριανόπουλος
Ο Βουλευτής της Ν.Δ. κ. Γιάννης Βρούτσης
Ο Δήμαρχος Νάξου κ. Μαράκης
Ο Δήμαρχος Γαλατσίου κ. Τσίρος, η κ. Λίνα Κατσαρίδη - Γιαννακοπούλου Αντιδήμαρχος Γαλατσίου και Σύμβουλος του Συλλόγου Κορωνίδας υπέυθηνη στης (δημόσιες σχέσεις-πολιτιστικά), ο κ. Μανώλης Γλέζος
Ο Δήμαρχος Νάξου κ. Μαράκης και ο Μανώλης Γλέζος
Την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του Συλλόγου Κορωνίδας Νάξου τίμησαν με την παρουσία τους ο κ. Μανώλης Γλέζος, ο Βουλευτής της Ν.Δ. κ. Γιάννης Βρούτσης, ο Δήμαρχος Γαλατσίου κ. Κυριάκος Τσίρος, ο Δήμαρχος Νάξου κ. Μαράκης, η Αντιδήμαρχος Πρασίνου κ. Μαρία Κ. Αλιμπέρτη-Κατσάνου, η κ. Λίνα Κατσαρίδη - Γιαννακοπούλου Αντιδήμαρχος Γαλατσίου και Σύμβουλος του Συλλόγου Κορωνίδας υπεύθυνη στης (δημόσιες σχέσεις-πολιτιστικά),Δημοτικοί Σύμβουλοι Γαλατσίου, Πρόεδροι και εκπρόσωποι Συλλόγων Νάξου. Ακολούθησε γλέντι με παραδοσιακή μουσική.Έπαιξαν Νίκος Λιανής βιολί, Κώστας Αλιμπέρτης λαούτο και τραγούδι.
Η Κωμιακή είχε πολλούς νερόμυλους που λειτουργούσαν μέχρι τη δεκαετία του 1970 . Ανεμόμυλους ουδέποτε είχε κι αυτό γιατί είχε πολλά τρεχούμενα νερά μέσα στις ρεματιές του και οι ανάγκες καλύπτονταν απ' τους νερόμυλους.
Ο νερομυλωνάς Νικόλαος Κ. Κορρές (Παρεντρονικόλας)
Αν πάλι βρεθείς στην Κωμιακή στους νερόμυλους, στην κατάφυτη ρεματιά, την άγρια, με τα τεράστια πλατάνια, τις καρυδιές, τις λυγαριές, τους βάτους, τις φτερούες, τον δυόσμο, το φλυσκούνι, τους αγριόβατους, τις ασπαρθιές, τις φυλλάδες, τότε οι ήχοι σου θυμίζουν μουσική δυνατή, ακούς ήχους στερεοφωνικούς.
Είναι σαν μια συναυλία ροκάδωνη δύναμη του νερού, που τσακιζει τη φτερωτή και στη συνέχεια ξεχύνεται στην απότομη ρεματιά, ο σκληρός θόρυβος απ' τις μυλόπετρες, που γυρίζουν και λιώνουν το σιτάρι, τα πουλιά πάνω στα πανύψηλα δέντρα, που τα ταρακουνάει ο δυνατός αέρας της ρεματιάς. Κι είναι οι ρεματιές της Κωμιακής μαγευτικές, απότομες, άγριες, κατάφυτες από πανύψηλα δέντρα, γεμάτες ήχους, μουσικές, φωνές της φύσης, ήχους φυτών, δέντρων, πτηνών, ζώων, φωνές υδρόβιων, φωνές ανθρώπων.
Στο νερὁμυλο του Μποζάτου στσι Πρίνους. Από αριστερά διακρίνονται η Σιδερογιάννενα,η Παρασκευή Χατζοπούλου (γιαγιά της τραγουδίστριας Μαριάννας Χατζοπούλου), η Μπικαδαντώνενα η Δεσποινιώ (έφτιαχνε τα σπασμένα χέρια) και η Φαφακομαριά
Το ταξίδι στους δρόμους του νερού της ορεινής Νάξου, μας κάνει να νιώσουμε τη δροσιά της υδάτινης υπόστασης μας, γεμίζει τ' αυτιά μας με τους ηχους του ργιάκα, του χειμάρρου, της βροχής, που ακόμη ακούμε τις σταγόνες της να χτυπούν περίεργα στο χωμάτινο δώμα του σπιτιού μας, στο χωριό πριν από 40 τόσα χρόνια.
Από το βιβλίο Κωμιακή Νάξου του Νίκου Ι. Λεβογιάννη
Αυτοί οι νερόμυλοι είναι ερειπωμένοι.Τώρα όπως μας περιγράφει και το βίντεο του Γιώργου Κρητικού γίνεται,πραγματικά, μια ωραία δουλειά αναπαλαίωσης-ανάπλασης-συντήρησης του νερόμυλου του Εμελάρου. Μακάρι να έχουν ''την ίδια τύχη'' και άλλα παραδοσιακά κτίσματα!!!
O Σακελλάριος έφυγε νεαρός στη Σμύρνη και σύμφωνα του λάχιστο με τον αείμνηστο Σταθάκη Χωριανόπουλο, από τότε που έφυγε απ' το χωριό κανένας δεν έμαθε τίποτα για την τύχη του. Ο αείμνηστος όμωςΙωάννης Στεφάνου Χωριανόπουλος,ο Σκεπονιατογιάνης, λόγιος κι αυτός, όπως κι ο Σταθάκης, πολλές φορές, όταν μιλόυσε για το σόι του, έλεγε με περηφάνια ότι οι Χωριανοπουλαίοι είχαν στο σόι τους και ένα Πατριάρχη
Νέα γραπτά στοιχεία στο φωςγια τον αρχαίο μόλο του Απόλλωνα από τον φιλόλογο Νίκο Ι. Λεβογιάννη
Στην «Ιστορία και περιγραφή της Νάξου»,που έγραψε γύρω στα 1791 ο καθολικός μοναχός Ign. Lichte (Ιγνάτιος Λίχτε), ηγούμενος της Καθολικής Μονής Ιησουϊτών στη Νάξο την ίδια περίοδο, γίνεται εκτενής αναφορά στον Απόλλωνα και στις αρχαιότητες που υπάρχουν εκεί, καθώς και στον αρχαίο μόλο.
Αναφερόμενος στο λιμάνι του Απόλλωνα γράφει ότι είναι ένας ανοιχτός όρμος, στον οποίο σώζονται τα απομεινάρια ενός προχώματος (μώλου) που μόλις ξεχωρίζει. Ο Λίχτε κάνει επίσης αναφορά και σε ένα μαρμαροστρωμένο στενό δρόμο, που πιθανώς πρόκειται για τον γνωστό «αρχαίο δρόμο» πάνω στον οποίο μετακινούσαν τους μαρμάρινους ογκόλιθους που κατέβαζαν πό το αρχαίο λατομείο στη θάλασσα.
Πρόκειται για την παλαιότερη μέχρι σήμερα γνωστή γραπτή αναφορά στον αρχαίο μόλο του Απόλλωνα.
Γράφει συγκεκριμένα ο Ιγν. Λίχτε για τον Απόλλωνα και τον αρχαίο μόλο: «Έξ ώρας εκ της πόλεως κατά το βορειοανατολικόν μέρος της νήσου είναι η θέσις η ονομαζομένη Απόλλων. Είναι εις μίαν εξορίαν όπου υπάρχει μόνον ένας νερόμυλος οικοδομημενος από ένα Καθολικόν προ μερικών χρόνων. Είναι όμως πάρα πολλαί τοιαύται αρχαιότητες να παρατηρήση τις. Είναι φανερόν ότι ήτο μία χώρα προς αυτό το μέρος κατά το μέρος της θαλάσσης. Τα ερείπια ενός στενού δρόμου πλησίον εις τον αιγιαλόν συνιστάμενα εις εύμορφα τεμάχια μαρμάρου το αποδεικνύουν. Ο λιμένας δεν αξίζει διόλου, επειδή είναι το στόμιον αυτού πάρα πολύ ανοικτόν και υπόκειται εις τον βορειοανατολικόν άνεμον. Όμως ήτο ένα πρόχωμα (μώλος), από το οποίον απομένει μόνον τόσον όσον χρειάζεται διά να μην αλησμονηθή ολοτελώς. Ένα ποταμάκι χύνεται εις τον λιμένα, όταν ο άμμος προσχώμενος από τα κύματα δεν το χωνεύει…»
Οι αρχαιότητες που κρύβει ο τόπος μας δεν είναι όλες γνωστές, ούτε έχουν μελετηθεί από τους αρχαιολόγους. Ιδιαίτερα στην ορεινή Νάξο ελάχιστες είναι οι ανασκαφές που έχουν γίνει και ακόμη λιγότερες οι μελέτες και οι δημοσιεύσεις σε περιοδικά, εφημερίδες και βιβλία. Για τον λόγο αυτό έχουμε χρέος οι ντόπιοι επιστήμονες να σκύψουμε με ενδιαφέρον πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, να φέρουμε στο φως ό,τι υπάρχει, που έχουμε δει, έχουμε ακούσει κ.λπ. γιατί μόνον έτσι μπορούμε να τα σώσουμε, μόνο έτσι μπορούμε να βοηθήσουμε τους αρμόδιους δημόσιους φορείς, υπηρεσίες, Πανεπιστήμια, αρχαιολόγους κ.λπ. να στρέψουν το ενδιαφέρον τους και προς τα εκεί. Εξ άλλου κάπως έτσι βρέθηκε, σώθηκε, προβλήθηκε και αναδείχτηκε ως ένα βαθμό ο μοναδικός στις Κυκλάδες Θολωτός μυκηναϊκός τάφος στην Κωμιακή και σήμερα μιλούν πλέον όλοι γι’ αυτόν. Με τον ίδιο τρόπο έγινε γνωστή και η ύπαρξη του σπουδαίου αρχαίου τεχνικού λιμενικού έργου στον Απόλλωνα και σήμερα όλοι το γνωρίζουν και μιλούν γι αυτό. Μετά από τις ανακοινώσεις και δημοσιεύσεις μας στον τοπικό τύπο για τον αρχαίο μόλο και τις διαμαρτυρίες μας για την απόπειρα της Νομαρχίας να τον τσιμεντώσει και εξαφανίσει, άρχισαν να ασχολούνται οι αρχαιολόγοι και να κάνουν έρευνες που απέδειξαν και ανέδειξαν την ύπαρξή του. Η διευθύντρια της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων Ελλάδας Αγγ. Σίμωσι επισκέφτηκε τον Απόλλωνα, έκανε την έρευνά της και δημοσίευσε επιστημονική ανακοίνωση για τον αρχαίο μόλο του Απόλλωνα. Ο καθηγητής της αρχαιολογίας Β. Λαμπρινουδάκης επίσης μελέτησε τον αρχαίο μόλο και έκανε επιστημονική ανακοίνωση στο 4ο Συνέδριο «Η Νάξος διά μέσου των αιώνων» που έγινε στην Κωμιακή. Στο ίδιο συνέδριο επίσης η καθηγήτρια της αρχαιολογίας στο Παν/μιο Αθηνών Αλευρά στην ανακοίνωσή της για το αρχαίο λατομείο του Απόλλωνα έκανε αναφορά και στον αρχαίο μόλο. Μέχρι σήμερα όσοι επιστήμονες ασχοληθήκαμε με τον αρχαίο μόλο, δεν είχαμε εντοπίσει κάποια καταγραφή γι αυτόν σε αρχαία, βυζαντινά, μεσαιωνικά ή της εποχής της τουρκοκρατίας κείμενα. Ούτε καν στα έγγραφα των διαφόρων περιηγητών από την Ευρώπη, που επισκέπτονταν την σκλαβωμένη Ελλάδα την εποχή της τουρκοκρατίας. Πρόσφατα εντόπισα μια καταγραφή του τέλους του 19ου αιώνα σε ένα επιστημονικό περιοδικόΤη συγκεκριμένη καταγραφή την εντόπισα πρόσφατα σ’ ένα σπάνιο φιλολογικό περιοδικό, το οποίο βρήκα στη βιβλιοθήκη της Βουλής και είναι η πρώτη γραπτή πηγή στην οποία αναφέρεται ο αρχαίος μόλος του Απόλλωνα, όπως και ο αρχαίος μαρμαροστρωμένος δρόμος. Το χειρόγραφο αυτό που έχει τίτλο «Ιστορία της Νάξου», είναι γραμμένο προς το τέλος του 18ου αιώνα και δημοσιεύτηκε μεταφρασμένο από τον Γ. Κρέμο το 1892 (πριν 100 και πλέον χρόνια) στο σπάνιο και δυσεύρετο φιλολογικό περιοδικό ΑΠΟΛΛΩΝ που εκδόθηκε στον Πειραιά για ένα περίπου χρόνο (1891-1892). β) Ο συγγραφέας του κειμένου αυτού, καθολικός παπάς, χρησιμοποιεί τον όρο «πρόχωμα» (μώλος) και βάζει ο ίδιος την ερμηνεία «μώλος» μέσα σε παρένθεση. Αυτός τον είδε, αυτός τον περιέγραψε, αυτός τον ερμήνευσε και από την περιγραφή που κάνει των αρχαιοτήτων του Απόλλωνα (κούρος, επιγραφή, αλλά και κάστρο Καλογήρου) είναι μια πηγή πολύ αξιόπιστη
Το αρχαίο λιμάνι του Απόλλωνα
Από το Νίκο Ι.Λεβογιάννη
«Όσοι από τους κατά καιρούς αρμόδιους μίλησαν για λιμενικό έργο στον Απόλλωνα δεν έλαβαν υπόψη τους ότι μέσα σ’ αυτόν τον όρμο βρίσκεται το αρχαιότερο ίσως λιμάνι της Νάξου, απ’ το οποίο μεταφέρθηκαν οι μαρμάρινοι όγκοι με τους οποίους χτίστηκε η Δήλος και από το οποίο φορτώθηκαν δεκάδες κούροι για πολλά μέρη της Ελλάδας και της Μεσογείου».συνέχεια .... Κάνε αριστερό κλικ να διαβάσεις ολόκληρο το κείμενο σε μορφήpdf
Αναπαράσταση γάμου από τα παιδιά του πνευματικού κέντρου Κωμιακής Επιμέλεια και ιστορικά στοιχεία Ζωίτσα Φατούρου Βέτα ΒιτζηλαίουΒίντεο Φρατζέσκος Φατούρος
Ένας Κωμιακίτης αυτοδίδακτος καλλιτέχνης της ξυλοναυπηγικής
Ο Μάρκος Παντελιάς γεννήθηκε το 1950 στην Κωμιακη όπου έζησε τα παιδικά του χρόνια. Απόφοιτος του εξαταξίου Γυμνασίου Χώρας Νάξου, δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του λόγω οικονομικών δυσχερειών και μετανάστευσε στην Αθηνα, όπως όλοι σχεδόν οι νέοι της εποχής του, αναζητώντας μια καλύτερη τύχη την εποχη της μεγάλης φυγής από την επαρχία. Εργάστηκε ως υπάλληλος στα ΕΛΤΑ απ όπου πρόσφατα συνταξιοδοτηθηκε.
Ο Μάρκος Παντελιάς είναι γόνος μιας οικογένειας με σπουδαίους καλλιτέχνες, όπως ο γενάρχης της οικογένειας Παντελιά στην Κωμιακή, ο οποίος σχεδίασε την εκκλησία της Θεοσκέπαστης και φιλοτέχνησε το τέμπλο της. Ο μεγάλος δεξιοτέχνης του βιολιού στην παραδοσιακή μας μουσικη Θεοφάνης Παντελιας. που με τη μουσικη του δεξιοτεχνία στο βιολί συνέβαλε τα μέγιστα στην εξέλιξη της ναξιώτικης μουσικης παραδοσης. Η διεθνούς φημης τραγουδίστρια Μαριαννα Χατζοπούλου-Παντελια από τη μητέρα της. Ο αγγειοπλαστης Μαρκος Παντελιας-Κανονομαρκος. παππούς του Μαρκου Παντελια. Σώζονται ακόμη ως σημερα και χρησιμοποιούνται πολλα από τα αντικείμενα που στις αρχές του 20ού αιώνα έφτιαχνε, δείγματα της τέχνης του, πυθαρια, λαίνια, ανθοδοχεία φρουτιέρες. σφούνια κ.λπ. που κοσμούν πολλα σπίτια.
ΜΑΡΚΟΣ ΠΑΝΤΕΛΙΑΣ Μέρος 2ο
Τα βίντεο είναι τραβηγμένα από το Φατούρο Φρατζέσκο
Ο Μαρκος Παντελιας είναι παντρεμένος με τη Σοφία Χωριανοπούλου το γένος Μπαιρακταρη και έχει δύο γιους. Από τα παιδικα του χρόνια αρχισε να σκαλίζει το ξύλο, έφτιαχνε ξύλινα παιχνίδια. ξύλινα παιδικα εργαλεία και περνούσε πολλές ώρες μετα τα σχολικα μαθηματα στο μαραγκούδικο του αείμνηστου Σταθάκη στο χωριό, αποτυπώνοντας τα μυστικα της παραδοσιακης ξυλουργικης.
Στην Αθηνα τις ελεύθερες ώρες του ο Μαρκος αναζητούσε τρόπους να μαθει κι αλλα μυστικα γύρω απ” την ξυλογλυπτικη. Παρακολούθησε σεμιναρια ξυλογλυπτικης του ΕΟΜΜΕΧ και. αφού περιπλανηθηκε σκαλίζοντας πανω στο ξύλο και δουλεύοντας το φτιαχνοντας διαφορες κατασκευές. ανακαλυψε την ξυλοναυπηγικη τέχνη, κατι που δεν το είχε από την αρχη συγκεκριμενοποιησει.
Για καιρό περιπλανηθηκε στα καρναγια του Περάματος. παρακολουθώντας και μαθαίνοντας στην πραξη τα μυστικα της κατασκευης των ξύλινων σκαριών. Έἰμαθε πολλα απ' τους καραβομαραγκούς) που όσο περνα ο καιρός χανονται και λιγοστεύουν. Παραλληλα συγκέντρωνε πληροφορίες, σχέδια κ.λ. χρησιμα στοιχεία από την ελληνικη και διεθνη βιβλιογραφία. Έἰτσι μπηκε στο μακρύ δρόμο της ξυλοναυπηγικης τέχνης.
Αυτό όμως δεν ηταν αρκετό για ένα καλλιτέχνη μιας σπανιας ομολογουμένως τέχνης. Όντας τελειομανης, δεν ηθελε να κατασκευαζει ξύλινα μοντέλα καραβιών σαν αυτα που συχνα βλέπουμε στις βιτρίνες διαφόρων καταστηματων ειδών λαίκης τέχνης. Ο Μαρκος ηθελε να φτιαχνει αληθινα σκαριά. πραγματικα πλεούμενα, με όλους τους όρους της ναυπηγοεπισκευαστικης τέχνης και επιστημης. Ποια η διαφορα των σκαριών του από εκείνα που φτιαχνονται στα καρναγια για να πέσουν στη θαλασσα; Μόνο το μέγεθος. Ο καλλιτέχνης της ξυλοναυπηγικης φτιαχνει σε μικρογραφία το καθε σκαρί με όλες τις λεπτομέρειες, χωρίς να του λείπει το παραμικρό. Και βέβαια η μικρο-ξυλοναυπηγικη με αυτές τις προϋποθέσεις είναι πολύ δύσκολη. Παραλληλα αυτη η τέχνη απαιτεί μελέτη, έρευνα, αναζητηση σχεδίων
βαθια γνώση της ιστορίας της ναυπηγικης. Και ο Μαρκος τα ερευνα όλα. τα μελετα, τα σπουδαζει.
Έτσι στο απλό εργαστηριό του στην Αλσούπολη συναντας έναν επιστημονα με βαθιές ιστορικές και τεχνικές γνώσεις. έναν καλλιτέχνη-καραβομαραγκό. που στέκεται με απόλυτο σεβασμό στην λεπτομέρεια, που διαρκώς αναζητεί, που δεν σταματα να σπουδαζει αυτό που κανει. Ο Μάρκος Παντελιάς με το Νίκο Λεβογιάννη στο εγκαίνια της έκθεσής του στο Χαλκί Νάξου το καλοκαίρι του 2003. Είναι ο Μαρκος καλλιτέχνης και συναμα δασκαλος της ξυλοναυπηγικης. Τα έργα του, τα πλεούμενα του, ανήκουν σε ύλες της κατηγορίες των σκαριών, απο την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Φτιαχνει οποιοδήποτε σκαρί μπορεί να φανταστεί κανένας, από το πιο απλό ως το πιο σύνθετο, φτιαχνει τριηρεις όλων των κατηγοριών, φτιαχνει πανέμορφα ιστιοφόρα με όλες τους τις λεπτομέρειες και γι' αυτό σπούδασε και την παραδοσιακή ιστιοφορία, που είναι ξεχωριστη, θα λέγαμε,τέχνη. Μ' αυτη την τεραστια γνώση, μπορεί σημερα να κατασκευαζει αξιόπιστα αντίγραφα, έχοντας στη
διαθεση του ελαχιστοςστοιχεία και χωρίς πληρη ναυπηγικα σχέδια. Τα μοντέλα που φτιαχνει, είναι κατασκευασμένα με βαση τα σχέδια που συλλέγει από την ελληνικη και ξένη βιβλιογραφία, καθώς και σχέδια που βρίσκει από ιδιώτες. Στην προσπαθεια συλλογης σχεδίων ελληνικών παραδοσιακών πλοίων, συχνα αντιμετωπίζει πολλές και μεγαλες δυσκολίες, γιατί ορισμένα απ' αυτα υπαρχουν μόνο στο εξωτερικό (Αγγλία. Γαλλία, Αμερικη κ.λ.). Όλα τα μοντέλα είναι από ξύλο, φτιαγμένα στο χέρι και το βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η αξιόπιστη αποτύπωση των πλοίων, με βαση τα σχέδια που διαθέτει και διαθέτει πολλα και ιδιαίτερα σημαντικα. Καθε σανίδι είναι κομμένο υπό κλίμακα, βασει του σχεδίου. Οι πηχεις του πετσώματος λαξεύονται και κυρτώνονται με θερμό αέρα πριν κολλληθούν και καρφωθούν στο σκελετό. Τα μοντέλα έχουν μήκος 60, 80 cm και 100 cm και όλες οι ανάγλυφες και σκαλιστές παραστάσεις είναι χειροποίητες. «Είναι όμορφο και μοναδικό νά αρμενίζεις στο Αιγαίο της συνάντησης και συνύπαρξης πανάρχαιων πολιτισμών με σκαριά πιστά αντίγραφα, εκπληκτικά αριστουργήματα σαν αυτά του Μάρκου Παντελιά...››, έγραψα στο βιβλίο της εντυπωσιακης έκθεσης που διοργάνωσε ο Μάρκος Παντελιάς το καλοκαίρι του2003 στο Χαλκί Νάξου. Ο ίδιος γράφει στην ιστοσελίδα του για την ξυλοναυπηγικη:
«Οι ξυλοκατασκευές, ειτε σαν εργαλεια του οικιακού και επαγγελματικού εξοπλισμού, ειτε σαν συμπληρωματικές κατασκευές στην οικοδομική δραστηριότητα, ειτε σαν αυτόνομες κατασκευές, προκαλούν πάντοτε ενδιαφέρον. Η χρήση του ναυπηγήματος επιβάλλει επιπλέον πλευστότητα, ικανότητα φορτίου, ασφάλεια και αυτονομη κίνηση. Η παραδοσιακή ναυπηγική τέχνη, συστατικό στοιχείο και του ελληνικού λαικού πολιτισμού, εξελήγθηκε και μεγαλούργησε από την αρχαιότητα ως τα μισά του προηγούμενου αιώνα. Η Ανατολική Μεσόγειος, με τους πολιτισμούς που ανέπτυξαν οι λαοίτης (αιγυπτιακός, κυκλαδικός, φοινικικός κλ.) και διαδεχόμενος ο ένας τον άλλο, ειχε την πρωτοπορια στην ξυλοναυπηγική, που για χιλιάδες χρόνια καθόριζε την εξέλιξή της. Με ιδιαιτερη επαγγελματική ευαισθησία, οι παραδοσιακοί ξυλοναυπηγοί και με εργαλεια, που πολλές φορές έφτιαχναν οι ίδιοι, έκτισαν πλοια με μεγάλη αντοχή στο χρόνο, εξαιρετικής καλαισθησιας και λειτουργικότητας. Χωρις ναυπηγικό σχέδιο, αλλά με την άμεση σύνδεση σχεδιασμού και εφαρμογής στην πράξη, είχαν τον έλεγχο της κατασκευής. Τα μυστικά του σχεδιασμού μεταδόθηκαν από πατέρα σε γιο, με γεωμετρικές επινοήσεις, η προέλευση των οποιων ανάγεται στην αρχαιότητα.Αυτή η βαριά κληρονομιά, που άφησαν πισω τους οι παραδοσιακοί ξυλοναυπηγοί είναι ελάχιστα γνωστή. Ηδε παραδοσιακή ναυπηγική τέχνη, αν και θα πρέπει να διδάσκεται τεινει να χαθεί με το πέρασμα του χρόνου.
Ταξιδεύουμε λοιπόν στο χρόνο σε μια προσπάθεια να γνωρισουμε τα στάδια εξέλιξης της ξυλοναυπηγικής, καθώς και τη χρήση αρκετών εργαλειων από τα αντίγραφα που προβάλλονται. Παρουσιάζονται ακόμη ξύλινα χειροποιητα μοντέλα, αξιόπιστα αντιγραφα υπαρκτών πλοίων, με τα οποια περήφανα οι ναυτικοί μας αρμένιζαν ανά τους αιώνες στις θάλασσες, κατασκευασμένα με τις ιδιες μεθόδους των παραδοσιακών καραβομαραγκών. Αυτά τα μοντέλα είναι στη διάθεση όποιου επιθυμεί να τα αποκτήσει». Ο Μάρκος Παντελιάς έχει πάρει μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις καλλιτεχνών και έχει οργανώσει και αρκετές ατομικές. Έχει τιμηθεί με έπαινο και βραβείο από τον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» το 1999 και 2000. Πολλές επίσης εφημερίδες, περιοδικά και τηλεοπτικοί σταθμοί έχουν ασχοληθεί και παρουσιάσει τη δουλειά του. Καραβόσκαρα, τρεχαντηρια, γαλιότες, μπομπαρδες, τρόιτες, τριἡρεις, πεντηκόντοροι, ιστιοφόρα και πολλα ακομη όμορφα σκαριά, που αρμενίζοον στα πέλαγη της ιστορίας, αλλα και του λαίκού μας πολιτισμού, είναι μοναδικα έργα τέχνης, πανέμορφα στολίδια, εικόνες ρομαντικές, που γαληνεύουν στη θέα τους την ψυχή και το πνεύμα, που μας ταξιδεύουν στις θαλασσες της νοσταλγίας και της περιπέτειας.Αυτός είναι ο καλλιτέχνης καραβομαραγκός Μάρκος Παντέλιας, ο Κωμιακίτης, ο συγχωριανός μας Το κείμενο
Από το βιβλίο ΚΩΜΙΑΚΗ ΝΑΞΟΥ Επιμέλεια του Νίκου Ι.Λεβογιάννη τόμος Γ΄
Τα βίντεο είναι τραβηγμένα από το Φατούρο Φρατζέσκο Φωτογραφίες από το Νίκο Δ.Χατζόπουλο.
"ΘΑΛΑΣΣΑ"
Μες στην ματιά μας τρεμίζει ο ήχος ή λάμψη της μεγάλης θάλασσας Ε ΚΑΠΕΤΑΝΙΕ!!! φάε το ψωμί σου βιαστικά και την μαύρη ελιά βουτηγμένη στο αλάτι και στο ήλιο πάνω στο όρθιο κύμα
Επιμέλεια ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΑΖΑΝΗΣ
