Περί συκοφαντίας και συκοφαντών!

Του Μάνου Ελευθερίου

Ο λεκτικός τύπος συκοφάντης είναι σύνθετος και παράγεται από το σῦκον+-φάντης. Το -φάντης με την σειρά του προέρχεται από το αρχαίο ρήμα φαίνω – φαίνομαι, που σημαίνει φανερώνω, παρουσιάζω. Άρα ο συκοφάντης ήταν αυτός που φανέρωνε τα σύκα, εκείνος που έφερνε στο φως τα σύκα, που ήταν κρυμμένα μέσα στα ρούχα του κλέφτη.
Μια άλλη ερμηνεία θέλει τον συκοφάντη να είναι μηνυτής όσων είχαν κλέψει σύκα αφιερωμένα σε θεούς ή θεές, άρα πάλι ο συκοφάντης αποκαλύπτει σύκα.

Συκοφάντης χαρακτηριζόταν και το πρόσωπο που κατήγγειλε όσους εξήγαν παρανόμως σύκα από την αρχαία Αθήνα, παραβιάζοντας σχετικό ψήφισμα σε περίοδο λοιμού. Τα γλυκά αυτά φρούτα του καλοκαιριού είχαν ιδιαίτερη θρεπτική αξία και, όποτε στην πόλη εξαπλωνόταν μια επιδημική ασθένεια, η εξαγωγή τους θεωρούνταν παράπτωμα.
Η αρχική σημασία της λέξης επεκτάθηκε και δήλωνε τον καταδότη στις αρχές διαφόρων παρεκβάσεων. Λαθραία εισαγωγή προϊόντων, παράνομη κτήση ή επικαρπία ξένης ιδιοκτησίας,
φοροδιαφυγή, εχθρικές ενέργειες κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος ήταν μερικές από τις παραβάσεις που ανέφεραν οι συκοφάντες.
Συκοφάντης ονομαζόταν και οποιοσδήποτε μηνυτής.
Μια από τις σκοτεινές πλευρές του αθηναϊκού δημοκρατικού πολιτεύματος του 5ου και ιδιαίτερα του ταραγμένου 4ου αιώνα ήταν και η ευκολία με την οποία μερικοί Αθηναίοι μπορούσαν να ζουν από την συκοφαντία. Οι συκοφάντες ταυτίζονταν με τους εκβιαστές. Αν καταδικαζόταν ο καταγγελλόμενος πολίτης, ο συκοφάντης είχε και οικονομικό όφελος. Την εποχή του Περικλή, μάλιστα, άρχισαν να πληθαίνουν και αποτελούσαν αντικείμενο κορoϊδίας των κωμωδιογράφων.

«Ο συκοφάντης είναι δεινός ψεύτης, κακός άνθρωπος, δόλιος και ζηλόφθονος. Πρόκειται για πρόσωπο δειλό, διαστροφικό και ακαλλιέργητο. Έχει επιπολαιότητα, ρηχότητα, μετριότητα και περιέργεια.
Η εμπάθεια, η ιδιοτέλεια, η έπαρση και η υστεροβουλία τον χαρακτηρίζουν. Δεν πτοείται να σπιλώσει, να ατιμάσει, να καταρρακώσει τον υποτιθέμενο εχθρό του. Ικανοποιείται με τον διασυρμό του άλλου και τη διαπόμπευσή του. Διακατέχεται από απάνθρωπα και θηριώδη ένστικτα. Το πάθος τον μεθά, τον θολώνει, τον ευχαριστεί, τον μαγεύει.
Οι συκοφάντες χαίρονται ιδιαίτερα όταν βρίσκουν ακροατές και αναγνώστες των ψευδών τους και μεταφορείς των φαντασιών τους. Παγιδεύουν απρόσεκτους και αδαείς φίλους, τους οποίους δεν είναι καθόλου δύσκολο αύριο να διασύρουν κι αυτούς για να διαδώσουν ανυπόστατες κατηγορίες. Η συκοφαντία είναι χειρότερη της κατηγορίας, γιατί εσκεμμένα χρησιμοποιεί το ψεύδος εναντίον άλλου.
Η εμπάθεια του συκοφάντη είναι φοβερή. Συνεργάζονται το μίσος και η κακία, η ζήλια και ο φθόνος, η εχθρότητα και η απάτη. Φυσικά δεν παραδέχεται το αμάρτημά του. Υποκρίνεται χυδαία, κάνει μάλιστα και τον φίλο στον συκοφαντούμενο για να μην υποψιαστεί από κανέναν. Μπορεί μία απλή συκοφαντία να ξεκινήσει από έναν αστεϊσμό, αλλά να καταλήξει σε φοβερή περιπέτεια. Ο αθώος αδικείται, περιπαίζεται, ταλαιπωρείται, δεν γνωρίζει τι να κάνει.
Οι συκοφάντες είναι άδικοι, αδίστακτοι, απεχθείς, θηρία ανήμερα, δηλητηριώδη φίδια, επικίνδυνοι σκορπιοί. Οι διαδίδοντες ανόητα τις συκοφαντίες συμμετέχουν του θανάσιμου αμαρτήματος. Μερικές φορές οι δεινοί συκοφάντες είναι πρόσωπα υπεράνω πάσης υποψίας, ώστε να ενεργούν ανενόχλητοι. Είναι μασκοφόροι, διπρόσωποι, διχασμένοι και δυστυχείς. Καρκινώματα της κοινωνίας με ύπουλο,
καταχθόνιο και σκοτεινό έργο μισαδελφίας. Πρόκειται για ψυχρούς δολιοφθορείς παχιάς, πλούσιας και τρομακτικής υποκρισίας. Δυστυχώς παραμένουν επί έτη αμετανόητοι. Απολαμβάνουν τα αξιοκατάκριτα κατορθώματά τους. Γνωρίζουν να κρύβονται, να δικαιολογούνται, να καθησυχάζουν τον εαυτό τους.
Μπορούν να κοιμούνται ήσυχα. Φαίνεται η πώρωσή τους έφτασε σε μεγάλο βαθμό. Ο εγωισμός δεν τους αφήνει να διορθώσουν τα σοβαρά λάθη τους. Συνεχίζουν το αθεόφοβο και αφιλάνθρωπο έργο τους. Ο δαίμονας τούς έχει ξεγελάσει οικτρά.» (Μοναχός, Μωυσής Αγιορείτης)

 Η συκοφαντία συνήθως χτυπάει τους άξιους ανθρώπους, όπως τα σκουλήκια ρίχνονται επάνω στα καλύτερα φρούτα (Jonathan Swift)
 Η καλύτερη απάντηση στη συκοφαντία είναι η σιωπηλή περιφρόνηση (Egel I.)
 Η περιφρόνηση είναι το μόνο μέσο να θριαμβεύσει κανείς κατά της συκοφαντίας (Louisa May Alcott)
 Η συκοφαντία είναι η δύναμη των δειλών (Germaine de Staël)
 Η συκοφαντία είναι η εκδίκηση των ανάνδρων (Lyndon Baines Johnson)
 Καμιά εκδίκηση δεν μπορεί να συγκριθεί με σιωπηλή περιφρόνηση, επειδή αυτή αποτελεί θάψιμο του συκοφάντη στη λάσπη της δικής του μηδαμινότητας (Graciàn Baltasar)
 Αν κάποιος σε συκοφαντεί, άφησε τη ζωή σου να τον διαψεύσει (James Gordon Brown)

Κάποιος είπε στον Αίσωπο: “Για εσένα λένε τρομερά πράματα” και του τα είπε όλα όσα είχε ακούσει. Ο Αίσωπος απάντησε: “Δολοφόνοι δεν είναι εκείνοι που φτιάχνουν τα μαχαίρια, αλλά εκείνοι που τα χρησιμοποιούν. Έτσι και τώρα: δε με κακολογούν οι συκοφάντες, αλλά εσύ που χρησιμοποιείς τις συκοφαντίες τους.”...

Μάνος Ελευθερίου π. Υπεύθυνος Πολιτιστικών Θεμάτων στην εταιρεία Υπουργείο Παιδείας

    ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ στην εταιρεία Δήμος Γαλατσίου
    Πρώην Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής & Υγείας Δήμου Γαλατσίου στην εταιρεία ΔΗΜΟΣ ΓΑΛΑΤΣΙΟΥ
    Σπούδασε Philosophy of Art, History of art, greek culture & language στο University of Helsinki
    Τόπος διαμονής: Γαλάτσι
    Τόπος καταγωγής: Apérathos, Kikladhes, Greece
    Έγινε μέλος τον Οκτωβρίου 2009

Διαχειρίζεται τις Σελίδες Ταξίδι στην Αρχαία Ελλάδα
 Manos Eleftheriou