Το ζήτημα με τις αγιογραφίες της Θεοσκέπαστης δεν είναι τωρινό, αλλά αρκετά παλιό και, λόγω της ύπαρξης κάποιας δωρεάς, κατά καιρούς κάποιοι, προφανώς αγνοώντας την ιδιαίτερη σημασία τους, επιχειρούν να τις εξαφανίσουν με νέες αγιογραφίες τύπου «μουσαμά». Όπως και ο προηγούμενος εφημέριος της ενορίας, έτσι και ο νέος, αμέσως με την άφιξή του ασχολήθηκε με τις αγιογραφίες και έσπευσε μάλιστα να εξαφανίσει βάφοντας με πλαστικό χρώμα κάποιες από αυτές και συγκεκριμένα όσες υπήρχαν στο ύψος των δύο ψαλτηρίων. Ευτυχώς η καταστροφή σταμάτησε εκεί χάρη στην αντίδραση των κατοίκων και των τοπικών φορέων.
Μπορεί να είναι καλοπροαίρετες οι προθέσεις του νέου εφημέριου (τον οποίο δεν έχω γνωρίσει προσωπικά), να εξωραΐσει τη Θεοσκέπαστη και να συντηρήσει τα παλαιά ιερά σκεύη, εικόνες, παλαιά ευαγγέλια κ.λπ., μπορεί να είναι σωστή η επαναφορά στην αρχική τους θέση μέσα στην εκκλησία των παλαιών κειμηλίων (εικόνες, προσκυνητάρια κ.λπ.), που ήταν αποθηκευμένα στο υπόγειο κελί κάτω από την εκκλησία και καταστρέφονταν από την υγρασία και τη μούχλα, αλλά όλα αυτά πρέπει να γίνονται ύστερα από κάποιες διαδικασίες και με την έγκριση των αρμόδιων αρχαιολογικών υπηρεσιών.
Αλλά ο νέος εφημέριος δεν αρκέστηκε μόνο στις επεμβάσεις στη Θεοσκέπαστη, επενέβη ως μη όφειλε και στο εσωτερικό του βυζαντινού ναού του Άη Γιώργη στο νεκροταφείο της Κωμιακής, μοναδικού μνημείου με σπάνιες αγιογραφίες και προέβη στην απαράδεκτη ενέργεια να κατεδαφίσει το τσιμεντένιο τέμπλο του ναού, το οποίο ίσως αποτελούσε τμήμα της εσωτερικής υποστύλωσης του μνημείου.
Η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, που έκανε το 2004-2005 την επισκευή και συντήρηση του μνημείου, δεν κατεδάφισε το τέμπλο, το άφησε στη θέση του. Ποιος μας εγγυάται ότι με την απαράδεκτη αυτή ενέργειά του ο εφημέριος δεν έθεσε σε κίνδυνο τη στατικότητα του μνημείου, που με τόσο κόπο σώσαμε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή από την κατάρρευση και την ολοσχερή καταστροφή του μετά από τις πλημμύρες του 2003; Μήπως με την επέμβασή του αυτή καταστράφηκαν βυζαντινές αγιογραφίες που υπάρχουν εκεί; Εύχομαι να μην έχει συμβεί το τελευταίο.
Ο εφημέριος αγνόησε και το γεγονός ότι ο ναός αυτός δεν ανήκει καν στην ενορία της Θεοσκέπαστης, αλλά στην τοπική αυτοδιοίκηση στην οποία ανήκει και το κοιμητήριο.
Αλλά ας επανέλθουμε στον ναό της Θεοσκέπαστης, Αυτός ο μεγάλος ναός ανήκει στα μνημεία που προστατεύονται από τον αρχαιολογικό νόμο και για οποιεσδήποτε επεμβάσεις (επισκευές, συντηρήσεις, αναπαλαιώσεις, αγιογραφήσεις κ.λπ.) απαιτείται έγκριση από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία (Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων). Το ίδιο ισχύει και για τις παλαιές εικόνες, τα ιερά σκεύη, τα παλαιά βιβλία κ.λπ. που αποφάσισε να τα μεταφέρει στην Αθήνα για να τα συντηρήσει, χωρίς την άδεια της αρμόδιας αρχαιολογικής υπηρεσίας και χωρίς αυτά να ελεγχθούν προηγούμενα από τους υπεύθυνους συντηρητές της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων .
Ποιος μας εγγυάται ότι αυτοί που τελικά τα συντήρησαν είχαν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις και άδειες για να επέμβουν σε παλαιές εικόνες, σε αργυρά σκεύη, σε παλαιά ευαγγέλια; Ποιος μας εγγυάται ότι δεν υπέστησαν αυτά αυθαίρετες επεμβάσεις και καταστροφές; Γιατί δεν τα πήγε στο Βυζαντινό Μουσείο στην Αθήνα για έλεγχο και συντήρηση;
Σύμφωνα με τον αρχαιολογικό νόμο (3028/2002):
«ως αρχαία μνημεία νοούνται τα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στους προϊστορικούς, αρχαίους, βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους και χρονολογούνται έως και το 1830» (άρθρο 2, παράγραφος αα).
Στον ίδιο νόμο και στο άρθρο 20, παρ. 1, εδ. α και β, αναφέρεται:
«Στα κινητά μνημεία περιλαμβάνονται α) αυτά που χρονολογούνται έως και το 1453. β) τα μεταγενέστερα του 1453, που χρονολογούνται ως και το 1830 και αποτελούν ευρήματα ανασκαφών ή άλλης αρχαιολογικής έρευνας ή που αποσπάστηκαν από ακίνητα μνημεία, καθώς και οι θρησκευτικές εικόνες και λειτουργικά αντικείμενα της ίδιας περιόδου.
Παρ. 2: τα αρχαία κινητά μνημεία των περιπτώσεων α και β της παραγράφου 1 του άρθρου 20 προστατεύονται από το νόμο χωρίς να απαιτείται η έκδοση οποιασδήποτε διοικητικής πράξης».
Ο ναός της Θεοσκέπαστης υπάγεται στον αρχαιολογικό νόμο γιατί έχει κτισθεί 100 τουλάχιστον χρόνια πριν από το όριο που θέτει ο νόμος (1830). Στο βιβλίο μου ΚΩΜΙΑΚΉ τ. Γ΄ (2005), σ. 37-96 ο αρχαιολόγος της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Γ. Στ. Μαστορόπουλος στην εργασία του «Οι εκκλησίες της περιοχής Κωμιακής Νάξου,» γράφει για τη ΘΕΟΣΚΕΠΑΣΤΗ (σ. 63-69):
«Στο μνημείο διακρίνονται διάφορες φάσεις, οι οποίες λόγω των επιχρισμάτων δεν είναι δυνατόν να διασαφηνισθούν πλήρως. Βέβαιο πάντως είναι ότι προϋπήρχε το σημερινό βόρειο κλίτος, δηλαδή ο καμαροσκεπής ναός του Ταξιάρχη, στον οποίο επίσης διακρίνονται επί μέρους οικοδομικές φάσεις. Στο υπέρθυρο της εισόδου του κλίτους αυτού αναγράφεται εκατέρωθεν σταυρού η χρονολογία 1760, χωρίς όμως να διευκρινίζεται το είδος ή η έκταση των εργασιών που έγιναν τότε… Ο προστεθείς ναός της Θεοσκέπαστης κτίσθηκε τον 18ο αιώνα (1700-1800)... Σύμφωνα με την παράδοση η εκκλησία της Θεοσκέπαστης, δηλ. το μεσαίο κλίτος, κτίστηκε το 1816 με πρωτεργάτη τον προεστό Φράγκουλα και τεχνίτη τον Σμυρναίο οικοδόμο Νικόλαο Παντελιά. Στο κέντρο της ωραίας ρομβόσχημης μαρμαροπλακόστρωσης τοποθετείται ως ομφάλιο δικέφαλος αετός. Διακρίνεται αμυδρά η χρονολογία 1816. Επομένως ο ναός έχει κτισθεί πριν από αυτή τη χρονολογία».
Οι αγιογραφίες της Θεοσκέπαστης
Οι φθαρμένες από το χρόνο και κυρίως από την υγρασία αγιογραφίες της Θεοσκέπαστης δεν είναι παλαιές όσο ο ναός. Αυτές έγιναν την περίοδο 1920-1930 από κάποιο αγιογράφο ονόματι Μαλούκη που βρέθηκε στο χωριό εκείνα τα χρόνια. Ο ζωγράφος αυτός, ελλείψει μέσων και πόρων, χρησιμοποίησε για την αγιογράφηση υλικά από φυτικές ουσίες επεξεργασμένες με πρακτικά μέσα και αυτό είναι ένας επί πλέον λόγος της εκτεταμένης φθοράς που έχουν υποστεί.
Αυτές όμως οι αγιογραφίες έχουν μιαν σπάνια ιδιαιτερότητα που τις καθιστά μοναδικές και αυτό το γνωρίζουν οι παλαιοί τουλάχιστον Κωμιακίτες, το έχουμε πει και γράψει επανειλημμένα και κανένας δεν πρέπει να το ξεχνά και ιδιαίτερα οι υπεύθυνοι της Μητρόπολης Παροναξίας, οι οποίοι οφείλουν να ενημερώνουν γι’ αυτά κάθε ιερέα που στέλνουν στην Κωμιακή.
Ποια είναι η μοναδικότητα αυτών των αγιογραφιών;
Ο ζωγράφος, μη έχοντας στη διάθεσή του άλλο τρόπο να αναπαραστήσει πρόσωπα από την Αγία Γραφή, χρησιμοποίησε ως πρότυπα πρόσωπα κατοίκων του χωριού και έδωσε τη μορφή τους στους Αγίους που ζωγράφισε κάτω από τον Παντοκράτορα στο θόλο του ναού. Αναφέρονται πολλά ονόματα παιδιών και άλλων ανθρώπων του χωριού της εποχής εκείνης, των οποίων οι φυσιογνωμίες αποτυπώνονται στις μορφές Αγγέλων, Προσώπων της Αγίας Γραφής, των τεσσάρων Ευαγγελιστών και διαφόρων Αγίων.
Το γεγονός αυτό δίνει στις αγιογραφίες ιδιαίτερη αξία, όχι μόνο για τη μοναδικότητά τους αυτή, αλλά και γιατί αυτές είναι συνδεδεμένες άμεσα με τα πρόσωπα και την ιστορία του χωριού.
Τι πρέπει να γίνει για να σωθούν οι αγιογραφίες αυτές;
1) Πρέπει να στεγανοποιηθεί εξωτερικά ο θόλος του ναού, ώστε να καταπολεμηθεί η υγρασία. Είχαν γίνει τέτοιες προσπάθειες στο παρελθόν, αλλά φαίνεται πως απέτυχαν.
2) αφού εξασφαλιστεί η στεγανότητα του Θόλου, να κληθούν ειδικοί συντηρητές οι οποίοι θα συντηρήσουν τις αγιογραφίες, αποκαθιστώντας τις στην αρχική τους μορφή. Υπάρχουν αρκετοί Ναξιώτες με σχετική ειδίκευση και εμπειρία.
Και βέβαια όλη αυτή η διαδικασία πρέπει να γίνει με την έγκριση και την εποπτεία της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Ο Εφημέριος και το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Κωμιακής, έχουν υποχρέωση να ενεργούν με σεβασμό απέναντι στην ιστορία της εκκλησίας του χωριού, αλλά και στο νόμο. Δεν πρέπει να λησμονούν ότι αρκετές καταστροφές έχουν προκληθεί σε παλαιές βυζαντινές εκκλησίες της περιοχής από αυθαίρετες ενέργειες διαφόρων παλαιότερα. Να μην ξεχνάμε πώς καταστράφηκε ολοκληρωτικά ο βυζαντινός ναός του Αγίου Κωνσταντίνου, που θάφτηκε μέσα στα τσιμέντα από κάποιους και με την άδεια δυστυχώς της Μητρόπολης Παροναξίας, η οποία αγνοούσε ότι ο ναός ήταν βυζαντινός.
Να μην ξεχνάμε ότι ολόκληροι ναοί, βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί, κατεδαφίστηκαν για να χτιστούν στη θέση τους καινούριοι, όπως ο Άη Γάννης στον Απόλλωνα, η Αγία Αναστασία στου Μυρίση, η Αγία Μαρίνα στο Σκεπόνι. Ας μην καταστρέψουμε και τον ιστορικό ενοριακό ναό του χωριού, το χρωστάμε στους προγόνους μας, αλλά και στις γενιές που έρχονται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου